Τα κείμενα που ακολουθούν, γράφτηκαν σε διάφορες χρονικές φάσεις που καταγράφονται, επειδή ήταν στην επικαιρότητα από διάφορες συγκυρίες, έχουν όμως ιστορικό πολλών ετών. Δεν περιέχουν μόνο τις απόψεις του γράφοντος αλλά δίνουν τη διαχρονική πορεία προβλημάτων που ενώ είναι σοβαρά δεν λύθηκαν.
Όταν γράφτηκαν δημοσιοποιήθηκαν προς τα μέλη ΔΕΠ της Ιατρικής Σχολής της Αθήνας και τους Φοιτητές μέσω του ηλεκτρονικού δικτύου της Σχολής, ενώ το τελευταίο σε εφημερίδα σημαντικής κυκλοφορίας. Πρόσφατα που έγινε η αξιολόγηση της Ιατρικής Σχολής από ακαδημαϊκούς άλλων χωρών -όπως προβλέπει ο νόμος των ΑΕΙ- έγινε σαφές πως και εκείνοι τα είδαν σαν σημαντικά προβλήματα μας.
Αποφάσισα να τα δημοσιοποιήσω πάλι εδώ γιατί θα είναι χρήσιμο βοήθημα για όσους πρόκειται ν’ ασχοληθούν μ’ αυτά. Είναι σίγουρο πως έστω και αργά θ’ ασχοληθούν με αυτά οι φορείς και τα άτομα που έχουν χρέος και που τόσα χρόνια τα υποβάθμισαν επειδή προσέκρουαν σε συμφέροντα ομάδων και ατόμων παραγνωρίζοντας πως αφορούν κοινωνικά αγαθά.
Αθήνα, Ιούλιος 2014
///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
1. Διαδικασίες εξέλιξης μελών ΔΕΠ Ιατρικής. Περιοδικό Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ.
Τεύχος: Αύγουστος - Οκτώβριος 2008
2. Το εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα από τον Ν.1268/82 μέχρι σήμερα. Προς τα μέλη ΔΕΠ και τους Φοιτητές της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Ιανουάριος 2011
3. Λάθη και παραλείψεις που απαιτούν επανεξέταση. Προς τα μέλη ΔΕΠ και τους φοιτητές της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Δεκέμβριος 2012
4. Το δράμα με τις ειδικότητες των Ιατρών.
Eφημερίδα ''Πρώτο Θέμα", Κυριακή 17 Φεβρουαρίου 2013
5. Συνέντευξη με τον γιατρό κ.Σπύρο Γούλα. Περιοδικό ''Γαστρεντερολογία''.
Τεύχος: Ιανουάριος 2015
6. Στη μνήμη του: ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΤΣΑΡΑΓΑΚΗΣ (1951-2016) .
Ο Αγωνιστής της Ζωής και της Ιατρικής.
Ιστοσελίδα Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ και Ελληνικής Χειρουργικής Εταιρείας.
7. Η ψήφος στα 17 και οι Μαθητές του Λυκείου. Δημ/ση στην εφημ. ''Το Βήμα'',11/9/2016.
8. Η φυγή των νέων γιατρών από την Ελλάδα. Μια μεγάλη απώλεια κοινωνικού θησαυρού. Δημοσίευση άρθρου στην εφημερίδα " Πρώτο Θέμα " 18.12.2016.
9. Η σημασία του Ογκολογικού Συμβουλίου των νοσοκομείων.
Εφημερίδα ''Το Βήμα'' 7 Ιουλίου 2018 .
10. Η ανάδειξη του ρόλου του ΕΣΥ και η συνεχιζόμενη φυγή των γιατρών.
Εφημερίδα ''Πρώτο Θέμα'', 28-6-2020
11. Η Πολυκλινική Αθηνών των αδελφών Ανδρέα και Νικόλαου Αλιβιζάτου.
Ένα Ίδρυμα με ιδιαίτερη πορεία και προσφορά.
12. ''Προβλήματα σχετικά με την Ειδικότητα της Χειρουργικής''.
Πανελλήνιο Συνέδριο-Προεδρείο,Θεσσαλονίκη, Ιούνιος 2021.
13. Η αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού για ένα νέο ΕΣΥ.
Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 18/7/2021.
14. Η Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ στον 21ο αιώνα.
Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 7/7/2021.
15. ''Ανοικτή Κοιλιά'': Ενδείξεις-Τεχνικές-Επιπλοκές (εντερο-ατμοσφαιρικά συρίγγια)
Το κείμενο αυτό είναι κεφάλαιο σε υπό έκδοση βιβλίο του Χειρουργικού Τομέα της
Ιατρικής Σχολής Αθηνών.
16. Η σχέση του γιατρού με τον ασθενή στη σημερινή πραγματικότητα.Δ.Βώρος
17. ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΑΝΑΣ (1947-2022)
Καθηγητής Καρδιολογίας στην Ιατρική Σχολή Αθηνών
18. Εις μνήμην του Καθηγητή της Χειρουργικής Γιώργου Ανδρουλάκη (1936-2023)
Εφημερίδα Το Βήμα-Science, 12/2/2023
19. Η Φυγή των 20.000 Νέων Γιατρών από την χώρα μας.
Η πραγματική αιτία της υποστελέχωσης του ΕΣΥ.
22/8/2024
https://www.lifo.gr/guest-editors/i-fygi-ton-20000-neon-giatron-apo-ti-hora-mas
20. Προκαταλήψεις και πραγματικότητα για τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια.
Η κοινωνική θεώρηση του θέματος.Εφημερίδα ‘‘Καθημερινή’’, 9/12/2022
21. Κριτήρια για τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια.Εφημερίδα ''Βήμα'', 4/2/2024
22.Μια διάταξη που πρέπει να αλλάξει. ''Το Βήμα της Κυριακής -Νέες Εποχές'' 23/7/2023
23.Στη Μνήμη του Χειρουργού Γεωργίου Αυλάμη.
24.Ομιλία με θέμα το Έργο και η Προσφορά του Μαρίνου Γερουλάνου στη Χειρουργική.
25 Η Ακαδημαϊκή και Κοινωνική Παρουσία του Γιατρού και Ποιητή Φώτη Παυλάτου,
30/11/2020.
26. Από την τηλεοπτική εκπομπή οι άνθρωποι που τόλμησαν COSMOTE HISTORY,
Ιούλιος 2017. Κείμενο_Συνέντευξη Π.Κόκκαλη.
////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
1. Το κείμενο αυτό είναι από το 2008.
Παρουσιάζεται και σήμερα επειδή φαίνεται πως είναι επίκαιρο και ίσως διαχρονικό.
Αύγουστος - Οκτώβριος 2008
Διονύσης Κ. Βώρος
2. Το εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα από τον Ν.1268/82 μέχρι σήμερα. Ιανουάριος 2011
Στις 2/11/10 ο Καθηγητής κ. Μ. Κουτσιλιέρης έστειλε τις απόψεις και προτάσεις που κατέθεσε στην Ιατρική Σχολή το 1978 ο αείμνηστος Καθηγητής Κ. Γαρδίκας για την Ιατρική Προπτυχιακή Εκπαίδευση. Την ίδια μέρα ο Καθηγητής κ. Ε. Γεωργίου έστειλε ενδεικτικά ενημερωτικό κείμενο για το σύγχρονο γίγνεσθαι στις ΗΠΑ και τον Καναδά (στοιχεία 128 Σχολών). Και τέλος στις 10/11/10 ο Καθηγητής κ. Ν. Ζακόπουλος έστειλε τις προτάσεις που δημοσιεύθηκαν το 1989 στο περιοδικό «Ιπποκράτης» από ομάδα μελέτης του Καθηγητή κ. Σ.Μουλόπουλου, στην οποία συμμετείχα κι εγώ μαζί με άλλα μέλη ΔΕΠ της Σχολής. Τίτλος της: Μία πρόταση για τα Πανεπιστήμια. Σκοπός της: Μια διέξοδος στις αντικρουόμενες απόψεις που ήταν στο προσκήνιο 7 χρόνια μετά την εφαρμογή του Ν 1268/82 ανάμεσα στους υποστηρικτικές και επικριτές του ακαδημαϊκού νόμου.
Οι νεότεροι που ενδεχόμενα διάβασαν τα παραπάνω θα διερωτώνται αν αυτές οι προτάσεις που έγιναν τριάντα και είκοσι χρόνια νωρίτερα είναι τα μόνα δεδομένα της πορείας μας και αν η επίκληση των σημερινών προγραμμάτων των ΗΠΑ και του Καναδά μας δίνει διέξοδο χωρίς πολλή επεξεργασία.
Προσωπικά γνωρίζω όλα τα παραπάνω που αναφέρθηκαν, όπως και άλλοι συνάδελφοι που συμμετείχαμε πολλά χρόνια στα όργανα της Ιατρικής Σχολής. Γνωρίζω όμως και όλα τα άλλα που έγιναν και περισσότερα άλλα που δεν έγιναν, ώστε να είμαστε σήμερα στο σημείο που σαφώς δεν δικαιώνει ούτε την προσπάθεια των Δασκάλων ούτε τον κόπο των Φοιτητών και το επίπεδο όλων. Η κατάθεσή τους μπορεί να αναδείξει με σαφήνεια γιατί δεν προχωρήσαμε και τι χρειάζεται να γίνει άμεσα,για να μην οδηγηθούμε σε τελικά αδιέξοδα.
Το κείμενο που ακολουθεί θα έχει κατ’ ανάγκη την διάταξη της χρονικής αναφοράς των γεγονότων, την προσπάθεια ερμηνείας των προβλημάτων που ανέκυψαν και την άποψη του γράφοντος γι’ αυτό που χρειαζόμαστε.
Στην θητεία του πρώτου μετά το νόμο 1268/82 Προέδρου της Ιατρικής κ. Κ. Παπαδάτου (1983-7) έγινε η πρώτη αλλαγή του Προγράμματος Σπουδών. Επρόκειτο για σημαντική αλλαγή, γιατί εκτός από την καθιέρωση των εξαμήνων και την προσθήκη των κατ’ επιλογήν μαθημάτων που επέβαλε ο νέος νόμος, αξιοποιήθηκε η ευκαιρία για πιο αποδοτικούς τρόπους διδασκαλίας. Ενδεικτικό είναι ότι όλα τα μαθήματα των ειδικοτήτων Παθολογίας και Χειρουργικής που διδάσκουμε σήμερα στο 9ο και 10ο εξάμηνο (5ο έτος του παλιού προγράμματος) διδάσκονται με το σημερινό τρόπο, ενώ προηγουμένως εδιδάσκοντο κύρια με τη νοοτροπία της «από έδρας διδασκαλίας» σε ωριαία βάση για όλο το χρόνο. Για παράδειγμα: το πρόγραμμα είχε 8-9 π.μ. Καρδιολογία και 9-10 π.μ. ΩΡΛ από τον Οκτώβριο μέχρι τον Ιούνιο. Επρόκειτο για σοβαρή αλλαγή, γιατί πέραν της ουσίας είχε να αντιμετωπίσει και τη νοοτροπία των καθηγητών, που δεν αποδέχονταν πως το μάθημά τους, που γινόταν όλο το χρόνο, θα είχε τώρα διάρκεια 2 εβδομάδων και ας ήταν οι ώρες διδασκαλίας περισσότερες.
Όμως οι σημαντικές για την εποχή εκείνη αλλαγές έγιναν, γιατί η Επιτροπή Σπουδών με συγκρότηση όπως η σημερινή και ανελλιπή συμμετοχή των Φοιτητών, ετοίμασε για πολύ διάστημα την πρόταση όπως τη θεωρούσαν χρήσιμη οι Διδάσκοντες και την έβλεπαν ως ωφέλιμη οι Φοιτητές. Υπήρχε κλίμα εμπιστοσύνης, συνεργασίας και σύνθεσης απόψεων. Είχα την τύχη και την τιμή να συμμετέχω σ’ αυτή την Επιτροπή και καταθέτω ότι το τελικό κείμενο που είχε και τη διάταξη του ωρολογίου προγράμματος, κατατέθηκε εκ μέρους όλων των Φοιτητών από τον τότε μαθητή μας και σήμερα Καθηγητή Ογκολογίας στη Βοστώνη κ. Όθωνα Ηλιόπουλο και ψηφίσθηκε αυτούσιο από τη Γ. Σ. της Σχολής.
Η αλήθεια δυστυχώς είναι πως εκείνη η διαδικασία ήταν η πρώτη και τελευταία επιτυχής προσπάθεια εκσυγχρονισμού του προγράμματός μας. Αν είχε συνεχιστεί με τέτοιο πνεύμα και ρυθμούς, σίγουρα θα είμαστε σήμερα πιο υπερήφανοι για ότι κάναμε όλοι.
Κατά την περίοδο 1998-1999 συζητήθηκε από την Επιτροπή και ετοιμάσθηκε ο εμπλουτισμός του προγράμματος με νέα μαθήματα: όπως η Αναισθησιολογία και η Κλινική Γενετική. Υπήρχαν ήδη στα σύγχρονα προγράμματα άλλων χωρών αλλά και στις περισσότερες Ιατρικές Σχολές της χώρας μας. Επειδή συμμετείχα και σ’ αυτή την Επιτροπή, καταθέτω πως οι Φοιτητές παρά τις επιφυλάξεις τους για τον ενδεχόμενο φόρτο του όλου προγράμματος και τη χρονική κατανομή, το αποδέχθηκαν και ψηφίσθηκε από τη Γ.Σ., με την προοπτική να αρχίσει η υλοποίηση για τους Φοιτητές που θα εισάγονταν στη Σχολή το έτος εκείνο, όταν θα έφθαναν στα προβλεπόμενα εξάμηνα. Τα επόμενα χρόνια εγράφετο στον Οδηγό Σπουδών η απόφαση αυτή και η χρονική προοπτική της. Όμως από το 2002 έπαψε ν’ αναφέρεται στον Οδηγό Σπουδών, χωρίς να υπάρχει καμία σχετική απόφαση της Σχολής. Είναι η πρώτη φορά που απόφαση τέτοιας σημασίας, διεγράφη χωρίς να υπάρξει άλλη ακυρωτική απόφαση από τα αρμόδια όργανα της Σχολής. Ήταν ίσως η αρχή της νέας για το πρόγραμμα εποχής!......
Την περίοδο 1999-2001 είχα την ευθύνη της Επιτροπής Προγράμματος ως αναπληρωτής Πρόεδρος της Σχολής. Παρά τους περιορισμούς που προέκυψαν από τις πολύμηνες απεργίες ΔΕΠ και Φοιτητών για το νόμο Παπαδόπουλου,η Επιτροπή λειτούργησε με αδιάλειπτη και επαγωγική συμμετοχή και συζήτηση των Τομεαρχών και των Φοιτητών. Μελετήθηκαν για πολύ διάστημα οι προτάσεις κύρια του Τομέα Παθολογίας. Γνωρίζαμε πως μερικοί Καθηγητές που δεν ήταν μέλη της Επιτροπής Σπουδών, είχαν επιφυλάξεις ο καθένας για το αντικείμενο που άμεσα ή έμμεσα τον αφορούσε. Φαίνεται ότι κατόρθωσαν να επηρεάσουν και τους εκπροσώπους των Φοιτητών στη Γ.Σ. της Σχολής. Έτσι στην τελευταία συνεδρίαση του έτους,που έχει καταντήσει η μοιραία ημέρα για το Πρόγραμμα Σπουδών, ο Πρόεδρος της Σχολής εδήλωσε ότι: «Η συζήτηση για το πρόγραμμα αναβάλλεται για την επόμενη χρονιά». Νομίζω πως και εδώ η κύρια πίεση προς τον Πρόεδρο ήταν ή τουλάχιστον εκφράσθηκε από τους Φοιτητές μας που συμμετείχαν στη Γ. Σ.Περισσότερα γι’ αυτό γνωρίζουν οι ίδιοι!... Για εμέ ήταν η τελευταία συμμετοχή στην Επιτροπή Προγράμματος Σπουδών. Δεν αποδέχθηκα ποτέ άλλοτε την πρόταση παρ’ ότι συνέχισα να είμαι μέλος της Γ.Σ. της Σχολής. Όμως δηλώνω πως δε μετάνιωσα για τις 2 δεκαετίες που συμμετείχα. Το θεωρώ χρέος μου και νομίζω πως προσπάθησα και προσέφερα ότι οι δυνάμεις μου επέτρεπαν, ίσως και παραπάνω.
Την ακαδημαϊκή χρονιά που πέρασε (2009-2010) η Επιτροπή Σπουδών ετοίμασε πρόταση, που εκτός από άλλα επιμέρους θέματα είχε ως κύριο περιεχόμενο την προσθήκη στο πρόγραμμα των μαθημάτων της Αναισθησιολογίας και της Γενετικής, πράγμα που όπως ανέφερα έχει ιστορία. Το θέμα ήλθε για συζήτηση στην τελευταία, όπως πάντα, Γ.Σ. της Σχολής. Η παρουσία μελών ΔΕΠ στην Γ.Σ δεν ήταν η αναμενόμενη!... Ήταν όμως μεγάλος αριθμός Φοιτητών, οι οποίοι αντί για συζήτηση ή κατάθεση άλλων απόψεων μας τραγούδησαν πολλά επαναστατικά άσματα που αφορούσαν πολλά γεγονότα και πρόσωπα του αιώνα που πέρασε με ποικίλες μνήμες. Θα απορούσε ο καθένας, τι σχέση έχουν οι επαναστάσεις με την επιδίωξη της στασιμότητας. Οι επαναστάσεις είχαν πάντα σκοπό να κάνουν βήματα μπροστά. Όσοι από εμάς γνωρίζουμε, επειδή συμμετείχαμε πολλά χρόνια,καταλάβαμε πως επαναλαμβάνεται το γνωστό σκηνικό. Σημασία έχει ότι έληξε άδοξα και αυτή τη φορά η τελευταία συνεδρίαση του έτους που αφορά και το Πρόγραμμα Σπουδών. Τα πρακτικά αυτής της συνεδρίασης όπως και της προηγούμενης που συζητήθηκε το πρόβλημα των βιβλίων, δεν έχουν ακόμη απομαγνητοφωνηθεί!...
Είναι λοιπόν ειρωνικό και τραγικό ότι οι Φοιτητές μας, ένα σύνολο προικισμένων νέων ανθρώπων, αντιστέκονται στην πρόοδό τους, που είναι και ο εκσυγχρονισμός του προγράμματος Σπουδών. Μπήκαν στη Σχολή σαν πρωταθλητές από ικανότητες και προσπάθεια και στη συνέχεια αρνούνται κάτι που θα συμβάλει σημαντικά στην επιτυχία της πορείας τους και που είναι δυνατόν να γίνει χωρίς χρονική επιβάρυνση, αλλά μόνο με εκσυγχρονισμό. Είναι κατ’ εμέ φανερό πως δεν μας εμπιστεύονται ως συνομιλητές, γιατί μας έχουν απορρίψει ως Δασκάλους – Καθοδηγητές τους. Γιατί δεν τους εμπνεύσαμε ως πρότυπα. Γιατί προφανώς έχουν απογοητευθεί από πολλές πράξεις μας, στάσεις μας και παραλείψεις μας στους χώρους που λειτουργούμε. Οι εξαιρέσεις - Παραδείγματα Δασκάλων με αρετές δεν είναι λίγες αλλά δεν φθάνουν όταν το γενικότερο κλίμα είναι διαφορετικό. Από τη δεκαετία του ’90 αυτό το φαινόμενο έχει σταδιακά γίνει όλο και πιο ορατό. Πιέζουν τη Διοίκηση της Σχολής στο να μην «αλλάξει» τίποτα,χρησιμοποιώντας για όπλο τη δύναμη της ψήφου τους για τις επερχόμενες εκλογές Σχολής και Παν/μίου. Και νιώθουν τη δύναμή τους αυτή πολύ μεγάλη από τη στιγμή που διαχρονικά πολλοί υποψήφιοι για τις θέσεις Διοίκησης έχουν «συζητήσει» μαζί τους σ’ αυτήν τη βάση. Εδώ νιώθω πίκρα και απογοήτευση, γιατί ανήκω στη γενιά που έκανε και έκανα συνειδητά 100 μέρες απεργία για να γίνει ο Νόμος που κατοχύρωσε την συμμετοχή των Φοιτητών στα όργανα και τις εκλογές.
Ανεξάρτητα όμως από το τι θα προβλέπει κάθε φορά ο Νόμος, η πραγματικότητα είναι ότι η Σχολή και όλο το Πανεπιστήμιο είναι κοινότητα. Ακαδημαϊκή κοινότητα έχει καθιερωθεί να λέγεται για να συμπεριλάβει τους Δασκάλους και τους Φοιτητές. Γιατί εδώ σε αντίθεση με τις άλλες βαθμίδες της παιδείας, οι Μαθητές είναι ενήλικες. Είναι και αυτοί, έστω και διερχόμενοι, Ακαδημαϊκοί πολίτες. Κάποιοι απ’ αυτούς θα είναι και οι ίδιοι αργότερα και Δάσκαλοι. Οι αποφάσεις,λοιπόν, για σοβαρά ζητήματα, ειδικά αυτά που αφορούν το εκπαιδευτικό πρόγραμμα,πρέπει να είναι αποτέλεσμα αμοιβαίας ενημέρωσης, συζήτησης, ανταλλαγής απόψεων και κοινής απόφασης. Αυτό απαιτεί και από τις δύο πλευρές καλή πίστη, χρόνο και κόπο. Μόνο έτσι θα προκύψουν θέσεις και προτάσεις που τις πιστεύουμε από κοινού και ταυτόχρονα δύναμη για διεκδικήσεις προς κάθε κατεύθυνση. Είναι χαρακτηριστικό το πρόσφατο παράδειγμα της Αγγλίας. Μια χώρα παραδοσιακά συντηρητική αλλά συγχρόνως με παράδοση Ακαδημαϊκή και συνδικαλιστική. Στη διαδήλωση που ξεκίνησε απ’ όλες τις πόλεις κι έφθασε στο Λονδίνο με 200.000 διαδηλωτές,για να μην αυξηθούν τα δίδακτρα στα Πανεπιστήμια, οι Φοιτητές και οι Καθηγητές τους συμμετείχαν από κοινού!.... Λίγες μέρες αργότερα η κατάληψη του ιστορικού και φημισμένου Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ έγινε επίσης από κοινού από τους Φοιτητές και Καθηγητές, που συμμετείχαν σ’ αυτές τις εκδηλώσεις.
Η αναθεώρηση της στάσης όλων μας είναι επιβεβλημένη. Γιατί το πρόβλημα έχει φθάσει σε αδιέξοδο, οι διαβουλεύσεις για νέο Νόμο είναι σε εξέλιξη και η κοινωνία μας βρίσκεται γενικότερα σε δύσκολη καμπή.
Και ως Σχολή δεν έχουμε μόνο το πρόβλημα του Προγράμματος Σπουδών. Το θέμα των βιβλίων είναι μια άλλη δραματική ιστορία, που, ενώ το κράτος δίνει χρήματα αρκετά, οι Φοιτητές τελικά δεν μπορούν να πάρουν τα βιβλία που χρειάζονται για τις Σπουδές τους. Το πρόβλημα των βιβλίων της Χειρουργικής, όπως πρόεκυψε από την απαράδεκτη επιλογή του Δ/ντή του Τομέα, αποτελεί τυπικό δείγμα για το κατάντημα που βρισκόμαστε!.... Και η Διοίκηση της Σχολής το γνωρίζει. Ακόμα το θέμα της μελλοντικής διάρθρωσης της Σχολής, παρ’ ότι έχει διαχρονικά συζητηθεί και αναδείχθηκε πάλι πρόσφατα με σοβαρότητα από ομάδα «Πρωτοβουλίας μελών ΔΕΠ», μέσα στο κλίμα που έχει δημιουργηθεί δεν μπόρεσε ούτε να συζητηθεί στη Γ.Σ. της Σχολής. Και είναι κρίμα. Γιατί ανεξάρτητα από το πώς το βλέπει κανείς και ανεξάρτητα από το αν υπάρχουν σήμερα δυνατότητες και δυσκολίες, είναι μεγάλο ζήτημα που αφορά το μέλλον της λειτουργίας της Σχολής. Επίσης το Αττικό Νοσοκομείο που έπρεπε να είναι, και θα είναι, το καμάρι της Ιατρικής Σχολής, έχει «ξεχασθεί» από το κράτος (οι ερμηνείες είναι διάφορες) και η Σχολή δεν μπόρεσε να διαμορφώσει πρωταγωνιστικό ρόλο στις διεκδικήσεις και την εξέλιξή του.
Και τελικά η αδυναμία να συζητηθούν τέτοια θέματα στη Γ. Σ., που είναι το τελικά αρμόδιο όργανο, οδήγησε στο να συζητούνται πλέον τα θέματα αυτά και άλλα, επίσης σοβαρά, στα συνδικαλιστικά μόνο όργανα του χώρου, που είναι ο ενιαίος σύλλογος των μελών ΔΕΠ και η Ένωση των Καθηγητών(όργανα που λειτουργούν για προτάσεις και θέσεις, αλλά δεν είναι τα τελικά αρμόδια για αποφάσεις). Και ακόμα να επικοινωνούμε με το διαδίκτυο, αντί να συζητούμε και να συναποφασίζουμε.
Αγαπητοί Συνάδελφοι,
Η Ιατρική Σχολή είναι από πολλές πλευρές κεφάλαιο και μάλιστα πολύτιμο της κοινωνίας μας. Διαχειρίζεται προνομιακά μεγάλα αγαθά: υγεία,έρευνα, εκπαίδευση γενική και ειδική για επιστήμονες που θα στελεχώσουν αύριο την κοινωνία μας σε πολλά επίπεδα. Εμείς που τη λειτουργούμε, Δάσκαλοι και Φοιτητές, οφείλουμε να την κρατήσουμε στο καλύτερο επίπεδο που μπορούμε. Ας το αναλογισθούμε με υπευθυνότητα. Το χρωστάμε στην κοινωνία μέσα στην οποία ζούμε και αναπτύσσουμε τις επιλογές μας ως άτομα και ως λειτουργοί.. Είναι ανάγκη σε όλους τους χώρους τόσο των Οργάνων Διοίκησης όσο και των Συλλόγων του ΔΕΠ και των Φοιτητών να υπάρξουν πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση της ειλικρινούς επικοινωνίας και συζήτησης για τον εκσυγχρονισμό και την πρόοδο της Σχολής που είναι και κοινό όφελος για όλους μας.
Με την ελπίδα ότι όσα γράφω θα μας προβληματίσουν.
Διονύσης Κ. Βώρος
Υ.Γ. Είναι ευνόητο πως κάθε σχόλιο είναι ευπρόσδεκτο στην ηλεκτρονική διεύθυνση αυτής της επιστολής.
3. Λάθη και παραλείψεις που απαιτούν επανεξέταση (προς τα μέλη ΔΕΠ και τους φοιτητές της Ιατρικής Σχολής Αθηνών).
Δεκέμβριος 2012
Αγαπητοί Συνάδελφοι,
Στις 27/12/2012 η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου σε επαναληπτική για το θέμα συνεδρίαση αποφάσισε σύμφωνα με το νέο νόμο των ΑΕΙ να ενταχθεί η Ιατρική ως Τμήμα στην Σχολή Επιστημών Υγείας μαζί με την Οδοντιατρική, τη Νοσηλευτική και την Φαρμακευτική. Ο κύριος και ουσιαστικός λόγος είναι ότι σαν Μονο τμηματική Σχολή η Ιατρική δεν θα μπορούσε να είχε Κοσμήτορα και εκπροσώπηση δι’ αυτού στην Σύγκλητο. Το τελευταίο θα ήταν πολύ σοβαρό αφού μάλιστα διανύουμε περίοδο θεσμικών αλλαγών από το νέο νόμο που ασφαλώς ενδιαφέρουν και θα επηρεάζουν σοβαρά την Ιατρική. Μέχρι σήμερα, για όσους δεν το γνωρίζουν, η Ιατρική μετά το νόμο 1268/82 ήταν επίσημα και τυπικά τμήμα αλλά με μια απόφαση του ΣτΕ (32/1990)και επακόλουθη απόφαση της Συγκλήτου (20/2/1990) «Λειτουργεί μεν ως τμήμα αλλά μπορεί να φέρει και τον τίτλο Ιατρική Σχολή». Αυτό δεν επηρέαζε ουσιαστικά τη λειτουργία μας, αφού ο μέχρι τώρα ισχύον νόμος (1268/82) επέτρεπε την εκπροσώπηση των Τμημάτων στη Σύγκλητο δια του Προέδρου τους, πράγμα που δεν επιτρέπει ο νέος νόμος. Η Γ.Σ. της Σχολής σε δύο συνεχόμενες συνεδριάσεις πριν από τη συνεδρίαση της Συγκλήτου, εξέφρασε την άποψή της να μείνει η Ιατρική σαν μονο τμηματική Σχολή λόγω του μεγέθους της, της διαδρομής της και της φύσεως της. Επειδή όμως διαφαινόταν ποια θα ήταν τελικά η θέση της Συγκλήτου, η Γ. Σ. εξουσιοδότησε ουσιαστικά τον Πρόεδρο να έχει σαν δεύτερη επιλογή μας αυτό που τελικά έγινε. Προσωπικά εστήριξα αυτή την άποψη σαν δεύτερη επιλογή, αφού άλλη πρόταση που την θεωρώ σαφώς καλλίτερη δεν ήταν δυνατή χρονικά να προετοιμασθεί. Θα γράψω γι’ αυτό παρακάτω γιατί αποτελεί και τον λόγο που γράφεται αυτό το κείμενο.
Είναι προφανές και ευκατανόητο πως η νέα Διοικητική δομή λειτουργίας θα είναι πρόβλημα σοβαρό. Γιατί ο Πρόεδρος του Ιατρικού Τμήματος έχει από το νόμο περιορισμένες πλέον αρμοδιότητες, ενώ ο Κοσμήτορας θα έχει την ευθύνη για 4 τμήματα με συνολικό μέγεθος υπέρογκο. Είναι μία από τις ουσιαστικές αδυναμίες του νέου νόμου. Ο Κοσμήτορας όσο κι αν προσπαθήσει θα έχει φυσικά αδυναμία ν’ ανταποκριθεί σε εύλογους χρόνους σε σημαντικά λειτουργικά προβλήματα (θα είναι κοσμήτορας για το μισό Πανεπιστήμιο Αθηνών).
Προβάλει έτσι η αντικειμενική ανάγκη να εργασθούμε έγκαιρα, σοβαρά και υπεύθυνα για άλλη διέξοδο που να εξυπηρετεί τις ανάγκες λειτουργίας μας. Κανένας νόμος δεν είναι αξεπέραστος ειδικά όταν αναδεικνύονται μεγάλα προβλήματα. Κατά τη γνώμη μου,την οποία θα αναλύσω παρακάτω, η διέξοδος θα είναι να εργασθούμε για τη δημιουργία δύο ισότιμων Ιατρικών Τμημάτων που θα δίνουν ουσιαστικά το ίδιο πτυχίο και θα μπορούν τα δύο μαζί ν’ αποτελέσουν Σχολή.
Θα καταθέσω εδώ ποια είναι η έννοια και η αναγκαιότητα μιας τέτοιας αναδιάρθρωσης καθώς και αυτά που έγιναν και αυτά που παραλείφθηκαν γι΄ αυτό μέχρι σήμερα.
Η Ιατρική Σχολή της Αθήνας από δεκαετίες έχει μέγεθος σε αριθμό Φοιτητών και ΔΕΠ καθώς και υποδομές που αντιστοιχεί σε δύο ή τρεις Σχολές του σύγχρονου κόσμου. Αυτό δημιουργεί σοβαρά προβλήματα όπως:
α) Αδυναμία εφαρμογής σύγχρονου εκπαιδευτικού προγράμματος καθώς και παρακολούθησης και αξιολόγησής του. β) Αδυναμία για αναλογική εκπροσώπηση στα όργανα του Παν/μίου και της Πολιτείας. γ) Δυσκολία για διορισμό άλλου προσωπικού, αφού δεν είναι δυνατόν ν’ αυξηθεί το προσωπικό μιας Σχολής στο επίπεδο του μισού περίπου προσωπικού όλου του Παν/μίου. δ) Σ’ ένα σύνολο ουσιαστικά δύο ή τριών σχολών με ένα όργανο διοίκησης δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν βασικές λειτουργίες (π.χ. αξιολόγηση και κρίση μελών ΔΕΠ).
Η αναδιάρθρωση σε δύο ή περισσότερα τμήματα που θα έδινε διέξοδο δεν θά ταν καμία πρωτοτυπία αφού αυτό έχει γίνει σε πολλά μεγάλα πανεπιστήμια του σύγχρονου κόσμου. Έτσι είναι από πολλά χρόνια στο Λονδίνο (5), στο Παρίσι(7), Στη Ρώμη (3) κ.ά. Χαρακτηριστικό και ιστορικής σημασίας είναι το παράδειγμα του Παρισιού όπου η διαίρεση της μιας μεγάλης Σχολής σε 7, έγινε με απαίτηση των Φοιτητών μετά το Μάη του ’68, για τη βελτίωση των συνθηκών διδασκαλίας.
Στη χώρα μας το 1995 λειτούργησε Επιτροπή του Υπ. Παιδείας υπό τον πρώην πρύτανη Φώτιο Μήτση με συμμετοχή της Ιατρικής Σχολής, του Πανεπιστημίου και του Υπ.Παιδείας. (Γνωρίζω τις λεπτομέρειες επειδή συμμετείχα κι εγώ). Η συγκρότησή της έγινε επειδή υπήρχε οδηγία-υπόδειξη από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την «Εναρμόνιση των Ιατρικών Σπουδών». Η Επιτροπή έκανε συνολική πρόταση που συμπεριλάμβανε και τη διαίρεση της Σχολής σε 2 τμήματα ισότιμα. (Ήταν ήδη διαφαινόμενη η λειτουργία του Αττικού νοσοκομείου). Η πρόταση εστάλη τον Μάιο του 1995 στη Σχολή μας για μελέτη προκειμένου με ευθύνη της και σύμφωνα με όσα επέτρεπε ο νόμος των ΑΕΙ, να δρομολογηθούν αλλαγές. Η Ιατρική Σχολή δεν την έθεσε για συζήτηση στα όργανα της ποτέ. Ένας σημαντικός αριθμός Καθηγητών-Διευθυντών κλινικών και Εργαστηρίων της εποχής εκείνης,ιδιαίτερα στα μαθήματα που υπήρχε μια κλινική ή εργαστήριο, εθεώρησαν πως ήταν υποβάθμιση !...... τους αν εγίνετο και άλλη παρόμοια μονάδα για να λειτουργήσει δεύτερο τμήμα. Από σεβασμό στον χρόνο και τον κόπο που είχα αφιερώσει τα συμπεριέλαβα σε άρθρο μου στην «Ελευθεροτυπία» στις 11/4/96.
Όταν τα επόμενα χρόνια δρομολογήθηκε η μερική εγκατάσταση της Ιατρικής Σχολής στο Αττικό, το θέμα επανήλθε από την πρόκληση του νέου Νοσοκομείου (συμμετείχα και σ’ αυτή την επιτροπή). Είχε γίνει πλέον κατανοητή η ανάγκη δημιουργίας δεύτερου ισότιμου τμήματος. Σχεδιάσθηκε κτίριο Βασικών Επιστημών και αμφιθεάτρων εκεί που είναι σήμερα το Parkingτου Αττικού. Με χρήματα του Πανεπιστημίου έγινε και η μελέτη αυτή του κτιρίου(Τεχνικό γραφείο Ταβανιώτη). Το όνειρο έσβησε γρήγορα γιατί το Υπουργείο δεν έδειξε πρόθεση χρηματοδότησης. Η πολιτεία έδειχνε από τότε πως δεν είχε τις δέουσες προθέσεις για το Αττικό !.....
Τον Νοέμβριο του 2009 έγινε στη Ναύπακτο Ανοικτή Γενική Συνέλευση της Ένωσης των Καθηγητών της Ιατρικής με πρόσκληση και του Συλλόγου μελών ΔΕΠ για συζήτηση-πρόταση για την Ιατρική του 21ου αιώνα.Εκεί παρουσιάσθηκε αναλυτικά από τον συνάδελφο κ. Γ. Πολυμενέα η πρόταση της ομάδας «Πρωτοβουλία Μελών ΔΕΠ Ιατρικής» για την αναδιάρθρωση της Σχολής. Ήταν πρακτικά διασαφηνισμένη η πρόταση που είχε γίνει από την Επιτροπή του Υπ.Παιδείας το 1995. Ουσιαστικά συμφωνήσαμε το θέμα αυτό να έλθει για συζήτηση και μελέτη στο επίσημο όργανο της Σχολής τη Γ.Σ. όπου συμμετείχαν και οι Φοιτητές(ο Πρόεδρος της Σχολής ήταν παρών). Τις επόμενες μέρες οι εκπρόσωποι των Φοιτητών που επληροφορήθηκαν την πρόταση αντέδρασαν έντονα. Η πλημμελής ενημέρωσή τους που μεγάλωνε από την απροθυμία για συζήτηση και η καχυποψία πως κάθε καινούργιο θα είναι σε βάρος τους, οδήγησε σε μια στείρα αντιπαράθεση. Ο πρόεδρος της Σχολής έφερε το θέμα στη Γ.Σ. την επόμενες εβδομάδες για συζήτηση αλλά ουσιαστικά για να «κλείσει»αφού οι φοιτητές είχαν αντίθετη γνώμη (υπάρχουν ασφαλώς πρακτικά). Είναι έργο που έχουμε δει από τη Διοίκηση της Σχολής πολλές φορές διαχρονικά !....
Η πρόταση της «Πρωτοβουλίας» παρουσιάσθηκε και στην Γ.Σ. της Σχολής στις 13/12/12 από τον συνάδελφο κ. Ν. Σύψα εν όψει της συνεδρίασης της Συγκλήτου. Με αυτή συμφώνησα πάλι κι εγώ. Αλλά ο χρόνος δεν επέτρεπε πλέον καμία επεξεργασία και αίτημα θεσμικής αποδοχής αφού η Σύγκλητος ήθελε την απόφαση μας σε μία εβδομάδα. Κι έτσι φθάσαμε στο 2013 να μας ξεπερνούν τα γεγονότα όπως έγραψα στην αρχή του κειμένου.
Αγαπητοί Συνάδελφοι,
Το κείμενο αυτό δεν γράφτηκε για να αποδοθούν ευθύνες σε κανένα προσωπικά. Αυτό δεν τον έπραξα ποτέ, πολύ περισσότερο τώρα που μεγάλωσα. Σκοπός μου είναι ν’αναλογισθούμε την ευθύνη μας και να δράσουμε ανάλογα. Γιατί με τέτοια νοοτροπία και «παραλείψεις» κύρια από τις Διοικήσεις της Σχολής διαχρονικά προέκυψαν πολλά που δεν έπρεπε, όπως:
- Το πρόγραμμα Σπουδών που μένει 25 χρόνια το ίδιο.
- Το «χάος» με τη διανομή των βιβλίων που δυσφήμισε τη Σχολή και συνέβαλε στους περιοριστικούς όρους του Υπουργείου.
- Η «απουσία»μας διαχρονικά στη διατύπωση γνώμης (ως η μεγαλύτερη Σχολή της χώρας) για το Νόμο των ειδικοτήτων που οδήγησε μαζί με συγκυρίες του σήμερα ώστε το 50% των καλλίτερων πτυχιούχων μας ν’ αναζητά διέξοδο σε άλλες χώρες
Σήμερα που η χώρα μας αντιμετωπίζει τα δεινά που βιώνουμε, οι υποχρεώσεις της αποστολής μας γίνονται πιο επιτακτικές.Το χρωστάμε στην Ιατρική, στο Πανεπιστήμιο και στην κοινωνία που ζούμε και που μας έδωσε ότι είχε.
Και ν’ ασχοληθούμε άμεσα, σοβαρά και υπεύθυνα με προβλήματα σαν αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω.
Συναδελφικά
Διονύσης Κ. Βώρος
4. Το δράμα με τις ειδικότητες των ιατρών. Eφημερίδα ''Πρώτο Θέμα",
Κυριακή 17 Φεβρουαρίου 2013
ΤΟ ΔΡΑΜΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ.
(Χάνουμε ένα κοινωνικό κεφάλαιο-αγαθό)
Είναι ευρύτατα γνωστό πως τα τελευταία 10-15 χρόνια ένας μεγάλος αριθμός νέων γιατρών που πήραν πτυχίο από τις Ιατρικές Σχολές της χώρας μας φεύγουν για ειδικότητα σε άλλες χώρες με σημαντική την πιθανότητα να μην επιστρέψουν εδώ. Είναι κατά τεκμήριο οι καλύτεροι, τουλάχιστον όσον αφορά τη διάθεσή τους να προσπαθήσουν για ότι καλλίτερο στο δρόμο που επέλεξαν και αγάπησαν. Την τελευταία διετία λόγω και της οικονομικής-κοινωνικής κρίσης της χώρας μας το κύμα φυγής μεγάλωσε ώστε να εκτιμάται για παράδειγμα πως από τους πτυχιούχους της Ιατρικής Αθηνών φεύγουν περίπου το 50%. Η κρίση μπορεί να διόγκωσε το πρόβλημα αλλά το μέγεθος του είναι μεγάλο –όπως ανέφερα παραπάνω– από πολλά χρόνια. Οφείλεται κατά κύριο λόγο στον αναχρονιστικό Νόμο που διέπει το πρόγραμμα εκπαίδευσης για την ειδικότητα και τον τρόπο εισόδου σ’ αυτό. Το αρμόδιο γι’ αυτό Υπουργείο Υγείας δείχνει από χρόνια ουσιαστική απροθυμία και ανευθυνότητα παρά τις επίσημες και τεκμηριωμένες εισηγήσεις που έχουν γίνει από θεσμοθετημένα όργανα και σοβαρές επιτροπές (συμμετείχα προσωπικά 4 χρόνια και τα γνώρισα άμεσα). Και το λάθος–παράλειψη παίρνει διαστάσεις δράματος και κοινωνικής ανευθυνότητας.
Τα κύρια προβλήματα του «συστήματος» μας είναι α) η έλλειψη προγράμματος σύγχρονης εκπαίδευσης, β) η απουσία παρακολούθησης-ελέγχου για το αν οι εκπαιδευτές εξαντλούμε την υποχρέωση μας για την άσκηση των ειδικευομένων γιατρών, γ) η μη αξιοποίηση όλων των νοσοκομειακών μονάδων μας,που κύρια με συνεργασία τους θα μπορούσαν να προσφέρουν περισσότερα και δ) η αναντιστοιχία θέσεων για ειδικότητα σε σχέση με τον αριθμό των υποψηφίων γι’ αυτές που οδηγεί σε αναμονή πολλών ετών και «αντιμετωπίζεται» με τον απαράδεκτο και μοναδικό διεθνώς τρόπο της «λίστας αναμονής». Οι εισηγήσεις που διαχρονικά έγιναν από τις θεσμικές επιτροπές και όργανα, εστόχευσαν σε όλα αυτά κατά τρόπο σύγχρονο και εφικτό αλλά το αρμόδιο Υπ. Υγείας για λόγους που δεν εξήγησε ποτέ πειστικά (στην περίπτωση αυτή εικάζονται πολλά) δεν θέλησε ή δεν μπόρεσε να κάνει τίποτα για αυτό από εδώ και δέκα χρόνια. Ακολουθούν διευκρινίσεις για την παραπάνω εισαγωγή.
Η έννοια του προγράμματος – περιεχομένου της κάθε Ιατρικής ειδικότητας κλινικής ή Εργαστηριακής προβλέπεται από τις ανάγκες της σύγχρονης Ιατρικής και την οριοθετημένη σε όλο τον κόσμο. Και αν ένα νοσοκομείο δεν διαθέτει τα πάντα, η άσκηση των ειδικευομένων μπορεί και πρέπει να γίνεται είτε στο ίδιο νοσοκομειακό συγκρότημα ή και σε άλλα νοσοκομεία και αυτή είναι η έννοια της συνεργασίας για την εκπαίδευση ειδικευομένων γιατρών.
Η υποχρέωση που έχουμε ως εκπαιδευτές να διδάξουμε στη φάση της ειδικότητας τους νέους συναδέλφους μας, είναι επιτακτική. Ειδικά στις ειδικότητες που απαιτείται άσκηση όπως οι χειρουργικές και παρεμβατικές (ενδοσκοπίσεις, παρεμβατική ακτινολογία, παρεμβατική καρδιολογία) και οποίες αποτελούν το60-70% του συνόλου, έχει γίνει διεθνώς οριοθέτηση με ποσοστά συμμετοχής και δεν εναπόκεινται στη καλή διάθεση των εκπαιδευτών αλλά ελέγχονται από θεσμικά όργανα με αρμοδιότητα παρεμβάσεων ή και κυρώσεων.
Ο αριθμός των θέσεων για ειδικότητα είναι από πολλά χρόνια το κυρίαρχο πρόβλημα και αποτελεί συνεχώς και το κύριο θέμα αντιπαράθεσης μεταξύ Υπουργείου Υγείας και των υποψηφίων για ειδικότητα.Οι νέες θέσεις που κάθε χρόνο διατίθενται γι’ αυτούς είναι περίπου 1150. Νέα νοσοκομεία δεν ήταν εύκολο να γίνουν και τώρα γίνεται ακόμη δυσκολότερο. Στο τέλος του κειμένου θα κάνω μία προσωπική πρόταση γι’ αυτό.
Ο αριθμός των γιατρών που τελειώνει κάθε χρόνο τη Σχολή της χώρα μας είναι περίπου 1100, δηλαδή περίπου ίσος με τις θέσεις, παρ’ ότι αυτό δεν έγινε από ειδικό προγραμματισμό. Ο αριθμός των γιατρών που σπουδάζουν σε άλλες χώρες κύρια ευρωπαϊκές (συνήθως πρώην ανατολικές και Ιταλία) και αναγνωρίζουν πτυχίο αυτόματα ή με διαδικασία εξετάσεων (ΔΙΚΑΤΣΑ) ήταν πριν λίγα χρόνια μέχρι και 700-800 και τώρα είναι λίγο μικρότερος. Έτσι οι υποψήφιοι για ειδικότητα είναι σαφώς περισσότεροι από τις θέσεις. Επί πλέον για μερικές ειδικότητες με μεγάλη προτίμηση (π.χ. Παιδιατρική,Οφθαλμολογία, Ενδοκρινολογία, Γυναικολογία κ.ά.) οι ενδιαφερόμενοι είναι πολύ περισσότεροι από τις θέσεις και η λίστα της «σειράς» οδηγεί σε αναμονή 3-5 ετών πράγμα καταστροφικό για τους ενδιαφερόμενους.
Έτσι οι περισσότερο καταρτισμένοι ή έχοντες περισσότερη διάθεση να προσπαθήσουν, φεύγουν για άλλες χώρες με πιθανότητα σημαντική να μην επιστρέψουν ποτέ, χωρίς νά ναι αυτό επιλογή τους. Έτσι χάνεται ένα πραγματικό κεφάλαιο της κοινωνίας. Ό,τι καλλίτερο έφτιαξε ο κόπος των οικογενειών και η δωρεάν παιδεία που πληρώνει η κοινωνία ολόκληρη, αντί να προσφέρει με τη σειρά του εδώ, εξωθείται να βρει δικαίωση της προσπάθειας του σε άλλες χώρες.
Από τη δεκαετία του ’90 που το πρόβλημα διογκώθηκε έγιναν εισηγήσεις που θ’ αναφερθούν παρακάτω για να καθιερωθεί σύστημα επιλογής (εξετάσεις) ώστε τουλάχιστον να προηγούνται οι καλλίτεροι,αυτοί που προσπάθησαν και απέδωσαν περισσότερο. Δίνοντας έτσι και δικαίωση στις προσπάθειές τους. Είναι γεγονός πως μια τέτοια διαδικασία θα έφερνε σε πιο δύσκολη θέση πολλούς πτυχιούχους που έρχονται από άλλες χώρες κύρια από τις πρώην ανατολικές. Γιατί τα παιδιά αυτά έστω κι αν έχασαν τις εισαγωγικές εξετάσεις των Πανεπιστημίων μας από λίγα μόρια, σπούδασαν σε Πανεπιστήμια με χαμηλότερο επίπεδο σπουδών και στην πλειοψηφία τους θα είχαν δυσκολία να συναγωνισθούν σε εξετάσεις εισόδου για ειδικότητα τους πτυχιούχους των ελληνικών πανεπιστημίων. Όμως κανείς δεν μπορεί ν’ αμφισβητήσει πως οι διαδικασίες επιλογής, όταν γίνονται αδιάβλητα, είναι ένας κοινωνικά δίκαιος τρόπος αντιμετώπισης όλων. Να σημειωθεί ότι σε καμία χώρα δεν γίνεται η είσοδος στην ειδικότητα με σειρά λίστας. Παντού υπάρχουν διάφοροι τρόποι επιλογής.
Το χρονικό των εισηγήσεων για βελτίωση. Η προσπάθεια για αλλαγή-εκσυγχρονισμό του όλου συστήματος άρχισε το 1998 και συνεχίζεται ακόμη!... Ο τότε υπουργός Υγείας Καθηγητής κ. Δ. Κρεμαστινός συγκρότησε την προβλεπόμενη από το νόμο Επιτροπή Εκπαίδευσης του ΚΕΣΥ με την ευθύνη του Προέδρου του ΚΕΣΥ (Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας) Καθηγητή κ. Η. Λαμπίρη προκειμένου να ετοιμαστεί πρόταση για όλα όσα αφορούν την ειδικότητα των Γιατρών. Στην επιτροπή συμμετείχαν Καθηγητές των Ιατρικών Σχολών της χώρας, συνάδελφοι από το ΕΣΥ, ειδικευόμενοι γιατροί,εκπρόσωποι του Πανελληνίου Ιατρικού Συλλόγου και διαδοχικά εκπρόσωποι όλων των επιστημονικών εταιρειών που αντιπροσωπεύουν τις ειδικότητες της Ιατρικής. Στην επιτροπή αυτή συμμετείχα για 4 χρόνια. Στην περίοδο εκείνη συνέπεσε να είμαι και Αναπληρωτής Πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Η επιτροπή ασχολήθηκε με γνώμονα την διεθνή πραγματικότητα και κύρια την ευρωπαϊκή με γνώμονα πάντα και την πραγματικότητα της χώρας.
Η πρόταση που κατατέθηκε σε δύο τόμους αφορούσε το περιεχόμενο των ειδικοτήτων, τη βελτίωση και αξιολόγηση των κέντρων ειδικότητας, τον έλεγχο της εκπαίδευσης και τη διαδικασία εισαγωγής με εξετάσεις πανελλαδικές, σταδιακά καθιερούμενη ώστε να μην θίγει άμεσα αυτούς που ήσαν ήδη χρόνια στη λίστα αναμονής. Η πρόταση έφθασε σαν σχέδιο νόμου στη Βουλή τον Ιανουάριο του 2004. Τελικά δεν έφθασε στην ολομέλεια γιατί η Βουλή τελείωσε τη θητεία της και δόθηκε προτεραιότητα σε άλλο ή άλλα νομοσχέδια !… Από το 1998 έως και το 2004 άλλαξαν πολλοί Υπουργοί Υγείας,πολλοί απ’ αυτούς ήταν Γιατροί και Καθηγητές των Ιατρικών μας Σχολών. Το ίδιο και στη θέση του Προέδρου του ΚΕΣΥ. Οι επιτροπές εκπαίδευσης του ΚΕΣΥ που διαχρονικά λειτούργησαν, ασχολήθηκαν και άλλες φορές με την προώθηση του νομοσχεδίου για τις ειδικότητες του 2004 ή και με νέα επεξεργασία του. Κανείς δεν το απέρριψε ούτε το επέκρινε. Ίσως να έγιναν μερικές διορθώσεις που τις απαιτούσε κι ο χρόνος. Όμως δεν ξαναπήγε στη Βουλή. Ούτε έγιναν επίσημα άλλες προτάσεις. Στην τελευταία διακυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, (με Υπουργό Υγείας τον κ. Α.Λοβέρδο), ο Πρόεδρος του ΚΕΣΥ συνάδελφος Νευροχειρουργός-Δ/ντής ΕΣΥ κ. Α.Σερέτης συγκρότησε πάλι την Επιτροπή Εκπαίδευσης του ΚΕΣΥ που ασχολήθηκε με το θέμα και ίσως έγιναν πάλι μερικές τροποποιήσεις για να πάρει το νομοσχέδιο το 2011 το δρόμο προς τη Βουλή. Όμως η τελική διαδικασία σταμάτησε μετά από έντονη διαμαρτυρία τύπου κατάληψης στο Υπουργείο Υγείας από ομάδα Φοιτητών της Ιατρικής Αθηνών !...
Τα αίτια της απραξίας είναι δυστυχώς ζητούμενο. Ενώ βέβαιο είναι το επιζήμιο για την Ιατρική και την κοινωνία αποτέλεσμα. Το Υπ. Υγείας που έχει την ευθύνη, δεν το προώθησε το νομοσχέδιο στη Βουλή παρ’ ότι δεν το απέρριψε ποτέ.
Οι Υπουργοί διαχρονικά δήλωναν ότι δήθεν πιέζονται από ομάδες Φοιτητών που αντιδρούν. Όμως γνωρίζουν και οφείλουν να γνωρίζουν ως πολιτικοί που έχουν και οργανώσεις των κομμάτων τους στο Πανεπιστήμιο,ότι οι ομάδες αυτές των Φοιτητών δεν εκφράζουν την πλειοψηφία των συναδέλφων τους. Και βέβαια Υπουργοί Κυβερνήσεων που επιβάλουν μνημόνια δεν μπορούν να ισχυρίζονται πως τους εμποδίζουν ομάδες Φοιτητών για μείζονα κοινωνικά προβλήματα. Την ίδια στιγμή πολλοί πιστεύουν πως το Υπουργείο πιέζεται !... να μην προχωρήσει από πολιτικά και άλλα ισχυρά πρόσωπα που ανησυχούν για τη δυνατότητα που θα έχουν στις εξετάσεις τα παιδιά που έχουν σπουδάσει σε ορισμένα πανεπιστήμια των πρώην ανατολικών χωρών.Ανεξάρτητα από την αξιοπιστία της κάθε ερμηνείας, αφού το Υπουργείο για 10 χρόνια δεν εξήγησε την αδράνειά του,είναι εκτεθειμένο σε κάθε κριτική. Αλλά περισσότερο είναι εκτεθειμένο επειδή αδρανεί μπροστά στην απώλεια ενός θησαυρού της κοινωνίας μας που είναι οι καλλίτεροι πτυχιούχοι μας που φεύγουν για πάντα. Είναι ένα ακόμα δείγμα πολιτικής απάθειας από αυτά που οδήγησε τη χώρα μας εδώ που φθάσαμε.
Και τέλος μπορούμε ν’ αυξήσουμε τις θέσεις ειδικότητας για να μην έχουμε γιατρούς που να οδηγούνται σε αποκλεισμό από το σύστημα. Υπάρχει το παράδειγμα και η εμπειρία πολλών ανεπτυγμένων χωρών που χρησιμοποιούν για την ειδικότητα συμπληρωματικά και επιλεγμένα Ιδιωτικά Ιδρύματα. Όχι με ανεξάρτητα προγράμματα αλλά σε σύνδεση με το κρατικό σύστημα,με προδιαγραφές και συνεχή έλεγχο. Το 2006 που συζητήσαμε το θέμα αυτό στο Πανελλήνιο Χειρουργικό Συνέδριο, είχαμε στοιχεία από το Υπουργείο πως στη χώρα μας περίπου 40.000 εγχειρήσεις το χρόνο, εκτελούνται εκτός δημοσίου φορέα,δηλαδή έξω από το πρόγραμμα εκπαίδευσης γιατρών. Αυτό ισοδυναμεί με δραστηριότητες περίπου 30 κλινικών, που σημαίνει χώρους για 150 ακόμη ειδικευόμενους το χρόνο. Όταν το κράτος (τα ταμεία) εμπιστεύονται σ’ ένα ιδιωτικό ίδρυμα εκατοντάδες ασθενών το χρόνο για εγχειρήσεις καρδιάς και δίνουν τα σχετικά «πακέτα» αμοιβών, είναι ευνόητο πως μπορεί να εμπιστεύεται και να απαιτεί για κάποιο διάστημα εκπαίδευση γιατρών από ένα πρόγραμμα Κρατικού νοσοκομείου. Έτσι αποσυμφορείται το νοσοκομείο και αυξάνουν οι θέσεις του προγράμματος. Το ίδιο ισχύει για Μαιευτήρια, Ψυχιατρικές κλινικές, Ορθοπεδικές μονάδες κ.ά. Εξυπακούεται πως χρειάζεται μελέτη, μηχανισμός ελέγχου και θεσμική θωράκιση. Με πρότυπο αυτό που ήδη από πολλά χρόνια γίνεται σε άλλες χώρες. Ας το τολμήσουμε με θάρρος και υπευθυνότητα.
Είναι αυτονόητο πως κάθε άποψη έχει και αντίλογο. Είμαι πρόθυμος να απαντήσω σε κάθε τι που μπορώ.
Το κείμενο δεν γράφτηκε για κριτική γενική ή προσωπική. Ως δάσκαλος για πάνω από 3 δεκαετίες νοιώθω τον πόνο και την αγωνία πως ένα μεγάλο αγαθό που είναι η εκπαίδευση των νέων συναδέλφων και αφορά το μέλλον της κοινωνίας, έχει αφεθεί να χάνεται από μη υπεύθυνος χειρισμούς.
Γιατί αν οι Ιατρικές Σχολές μας προσφέρουν ένα σοβαρό έργο με την προπτυχιακή εκπαίδευση, τα Νοσοκομεία έχουν επίσης μεγάλη αποστολή για τις ειδικότητες και μάλιστα πιο προσανατολισμένη.
Διονύσης Κ. Βώρος
Καθηγητής Χειρουργικής
Πανεπιστημίου Αθηνών
Αρεταίειο Νοσοκομείο
5. Συνέντευξη με τον γιατρό κ.Σπύρο Γούλα.
Τεύχος: Ιανουάριος 2015
Το πρόσωπο που επιλέχθηκε αυτή τη φορά δεν είναι σύμφωνα με τα μέχρι τώρα κρατούντα ένας ακόμη συνάδελφος Γαστρεντερολόγος υπηρετεί όμως πιστά για πάρα πολλά χρόνια με συνέπεια τη Χειρουργική και το Πανεπιστήμιο. Διετέλεσε και μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας. Πρόκειται για το σεβαστό και αγαπητό καθηγητή Διονύσιο Βώρο, πολύ γνωστό στη Γαστρεντερολογική κοινότητα καθώς εργάστηκε για παρά πολλά χρόνια στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Αρεταίειο, και έχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με θέματα του γνωστικού αντικειμένου της ειδικότητος μας. Αν και απόφοιτος της Ιατρικής Αθηνών δεν είχα την τύχη να τον γνωρίσω κατά τη διάρκεια των σπουδών μου ωστόσο είχα από τότε πληροφορηθεί από φίλους συμφοιτητές για την ποιότητα του Δασκάλου. Πρόσφατες συγκυρίες μου έδωσαν την ευκαιρία να τον γνωρίσω προσωπικά και να επιβεβαιώσω την εικόνα που μου είχαν μεταφέρει . Ξέρω ότι με τις γραμμές αυτές ο ίδιος λόγω ιδιοσυγκρασίας δεν θα αισθάνεται ιδιαίτερα βολικά, ωστόσο είμαι σίγουρος ότι θα με συγχωρήσει. Θα ξεκινήσω με κάποια στοιχεία από το βιογραφικό του:
Ο Διονύσιος Βώρος γεννήθηκε στην Κεφαλονιά και αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ειδικεύτηκε στη Γενική Χειρουργική στη Β’ Πανεπιστημιακή Χειρουργική Κλινική στο Αρεταίειο Νοσοκομείο. Απέκτησε τον τίτλο ειδικότητος το 1978 και την ίδια χρονιά αναγορεύτηκε Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μετεκπαιδεύτηκε επί δύο έτη (1980-1981) στο Πανεπιστήμιο Tulane της Νέας Ορλεάνης, ΗΠΑ όπου ασχολήθηκε ιδιαίτερα με την αντιμετώπιση των χειρουργικών λοιμώξεων, των πολυτραυματιών και των ασθενών με πυλαία υπέρταση.
Μετά την επιστροφή του και μέχρι πρόσφατα εργαζόταν στη Β’ Πανεπιστημιακή Χειρουργική Κλινική στο Αρεταίειο Νοσοκομείο όπου εξελίχθηκε σε όλες τις βαθμίδες της ακαδημαϊκής ιεραρχίας. Εξελέγη Καθηγητής Α’ βαθμίδος το 2007 και Διευθυντής της Κλινικής(2008-2014).
Το εκπαιδευτικό του έργο είναι πλούσιο καθώς αφορά στην εκπαίδευση προπτυχιακών φοιτητών της Ιατρικής Σχολής καθώς και ειδικευόμενων Χειρουργικής στο Αρεταίειο Νοσοκομείο. Εδίδαξε δύο κατ επιλογήν μαθήματα τις Χειρουργικές λοιμώξεις και τη Χειρουργική Ογκολογία στα πλαίσια του μαθήματος Ογκολογίας.
Έγραψε ή επιμελήθηκε πολλά διδακτικά βιβλία που διδάχθηκαν και διδάσκονται σε όλες τις Ιατρικές Σχολές της χώρας.
Το κλινικό του έργο αφορά ιδιαίτερα σε ορισμένους τομείς όπως η πυλαία υπέρταση και ο ασκίτης, ο εχινόκοκκος, οι χειρουργικές λοιμώξεις, οι σηπτικές επιπλοκές στη Χειρουργική,η εντατική θεραπεία και η Χειρουργική Ογκολογία (σαρκώματα μαλακών μορίων).Εφάρμοσε με επιτυχία επεμβάσεις πρωτοποριακές για τη χώρα μας όπως η επέμβαση Sugiura για την αντιμετώπιση της κιρσορραγίας, επεμβάσεις αντιμετώπισης του ανθεκτικού ασκίτη,διαδερμική παροχέτευση ενδοκοιλιακών αποστημάτων, ολική καψεκτομή (cystopericystectomy) για εχινόκοκκο ήπατος, τεχνικές «ανοικτής κοιλιάς» και εγχειρητική σαρκωμάτων. Για τα θέματα αυτά υπάρχουν ενδιαφέρουσες μελέτες του στη διεθνή βιβλιογραφία.
Το ερευνητικό του έργο περιλαμβάνει δεκάδες δημοσιεύσεις σε ξένα και ελληνικά περιοδικά, ανακοινώσεις σε συνέδρια, ομιλίες σε Σεμινάρια, Συνέδρια και Επιστημονικές Ημερίδες. Έχει επιβλέψει, καθοδηγήσει και καθοδηγεί περί τις 25 διδακτορικές διατριβές. Σε διοικητικό – ακαδημαϊκό επίπεδο έχει διατελέσει μέλος της Συγκλήτου,Αναπληρωτής Πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής και Πρόεδρος των Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων Αρεταίειο και Αιγινήτειο.
Τέλος ήταν Πρόεδρος Οργανωτικής Επιτροπής Συνεδρίων, υπεύθυνος του εκπαιδευτικού προγράμματος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας χειρουργικών λοιμώξεων, εκπρόσωπος (2002-2010) και μέλος του ΔΣ της Διεθνούς Χειρουργικής Εταιρείας (2009-2013).
///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
Ακολουθεί το κείμενο συνέντευξης που έγινε κυριολεκτικά Πρόσωπο με Πρόσωπο με τον Καθηγητή Χειρουργικής Διονύσιο Βώρο.
- Γιατί επιλέξατε να ειδικευτείτε στη Γενική Χειρουργική;
Oι κύριοι λόγοι για την επιλογή μου ήταν η αμεσότητα του αποτελέσματος των χειρουργικών επεμβάσεων και ο τόπος που μεγάλωσα, επειδή υπήρχε η παράδοση πολλών μεγάλων χειρουργών του αιώνα που πέρασε.
- Ποια νομίζετε είναι τα προσόντα που πρέπει να διαθέτει χειρουργός;
Δεν απαιτείται ικανότητα δεξιοτήτων καθώς αυτή αποκτάται με το χρόνο. Οι φυσικές ικανότητες του καθενός και η συγκρότησή του παίζουν ρόλο όπως για κάθε εργασία. Το αναγκαίο είναι να αποδέχεται πώς πρόκειται για εργασία απαιτητική και θα έλεγα δεσμευτική, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ακυρώνει την καθημερινή ζωή.
- Πως κρίνετε το επίπεδο της εκπαίδευσης κατά την ειδικότητά της Χειρουργικής σήμερα στη χώρα μας;
Είναι κατά την άποψη μου χαμηλότερο του απαιτούμενου και αυτού που επιτρέπουν οι υπάρχουσες υποδομές και δυνατότητες. Η ευθύνη είναι δική μας και του συστήματος γιατί αδικούμε με τη στάση μας τους Γιατρούς που προσπαθούν και έχουν διάθεση.
- Και εκείνο της Γενικής Χειρουργική συνολικά;
Υπάρχουν πολλοί καλοί Γιατροί και Μονάδες, λείπει όμως ο συντονισμός και ο προγραμματισμός για να υπάρχει αποτέλεσμα.
- Όσον αφορά στην επιλογή Νοσοκομείου για τη λήψη ειδικότητος, με βάση και την εμπειρία σας στο χώρο τι θα συμβουλεύατε το νέο γιατρό: ειδικότητα σε Πανεπιστημιακή η σε Κλινική του ΕΣΥ;
Το ουσιαστικό κριτήριο πρέπει να είναι το επίπεδο και το κλίμα της Κλινικής. Τόσο στο Πανεπιστήμιο όσο και στα άλλα Νοσοκομεία υπάρχουν αξιόλογες Μονάδες και είναι τελικά θέμα επιλογής του ενδιαφερόμενου που συναρτάται και με τις μελλοντικές του επιλογές.
- Υπήρξατε επί μακρόν μέλος της Επιτροπής για τις ιατρικές ειδικότητες η οποία έχει επεξεργαστεί ένα σχέδιο που καλύπτει το θέμα σε όλες του τις διαστάσεις (εκπαιδευτικά κέντρα, προϋποθέσεις, αξιολόγηση, rotation, εξετάσεις για έναρξη κλπ) Θέλετε να μας μιλήσετε αναλυτικά για το σχέδιο αυτό και ποια είναι η τύχη του;
Το πρόγραμμα για τις ειδικότητες είναι πολύ σοβαρό γιατί η φάση αυτή είναι η καθοριστική εκπαίδευση του γιατρού για τη δουλειά που θα κάνει. Στη χώρα μας άρχισε η πρώτη ουσιαστική προσπάθεια το 1995 με πρωτοβουλία του τότε Υπουργού Υγείας κ. Δ. Κρεμαστινού και συγκροτήθηκε η προβλεπόμενη από το νόμο Επιτροπή Εκπαίδευσης του ΚΕΣΥ υπό την προεδρία του Καθηγητή κ. Η. Λαμπίρη. Συμμετείχα σ’ αυτή για 5 χρόνια και γνωρίζω τις λεπτομέρειες από τότε μέχρι σήμερα. Η Επιτροπή με τη συνεργασία όλων των Εταιριών που αντιπροσώπευαν ειδικότητες και όλων των αρμόδιων φορέων κατέληξαν σε πρόταση-σχέδιο νόμου, συνοδευόμενο από δύο τόμους με το περιεχόμενο των ειδικοτήτων σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή πραγματικότητα και τις δυνατότητες της χώρας μας. Το σχέδιο αυτό πήγε το 2004 στην προπαρασκευαστική Επιτροπή της Βουλής αλλά δεν προχώρησε γιατί η Βουλή έκλεισε εν όψει εκλογών!... Παρ’ ότι πολλοί Υπουργοί Υγείας ήταν Γιατροί και Καθηγητές των Ιατρικών Σχολών, το σχέδιο έχει μείνει για 20 χρόνια στα γραφεία. Να σημειωθεί ότι κανένας αρμόδιος φορέας δεν διατύπωσε αρνητική–απορριπτική θέση γι’ αυτό το σχέδιο νόμου ούτε κανείς κατέθεσε άλλο. Το αιτιολογικό πως κατά καιρούς αντέδρασαν ομάδες Φοιτητών της Ιατρικής (για το ενδεχόμενο εξετάσεων) είναι μόνο πρόσχημα.Το νομοσχέδιο μεταξύ άλλων προβλέπει: Αναβάθμιση των Μονάδων ειδίκευσης,Συνεργασία Νοσοκομείων, Περιεχόμενο της κάθε ειδικότητας, Ποσοστό πράξεων από Ειδικευόμενους, Βιβλιάριο Εκπαίδευσης, Έλεγχο του Προγράμματος, Επιλογή Υποψηφίων (εξετάσεις). Είναι ειρωνικό ότι αυτό το θέμα έμεινε στα χαρτιά γιατί η υποδομή που έχουμε και το προσωπικό που την στελεχώνει, μπορεί να δώσει πολύ καλλίτερη εκπαίδευση αν υπάρξει οργάνωση. Είναι νομίζω ο κύριος λόγος που τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των γιατρών που φεύγουν για ειδικότητα σε άλλες χώρες έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο (από την Ιατρική Αθηνών εκτιμάται το 50%). Για το πρόβλημα έχω γράψει εκτενές άρθρο στην εφημερίδα το «ΘΕΜΑ» στις 17 Φεβρουαρίου 2013 (Το δράμα με τις ειδικότητες. Δ. Βώρος).
Ας ελπίζουμε και ας προσπαθήσουμε όλοι, έστω και τόσο αργά, να το υλοποιήσουμε. Το χρωστάμε στους νέους συναδέλφους μας που θέλουν να προσπαθήσουν για την καλλίτερη εκπαίδευσή τους.
- Υπάρχει κατά τη γνώμη σας αντικείμενο συζήτησης για εξειδικεύσεις,ειδικά Κέντρα και Μονάδες στα Νοσοκομεία μας και αν ναι πως τεκμηριώνεται η ανάγκη;
Οι εξειδικεύσεις μέσα στα πλαίσια της κάθε ειδικότητας είναι πλέον μία επιτακτική ανάγκη. Την επιβάλει η εξέλιξη της Ιατρικής. Είναι πραγματικότητα ότι για παράδειγμα ο Χειρουργός, ο Ακτινολόγος,ο Γυναικολόγος δεν μπορεί να μάθει και να ασκήσει στην πράξη όλο το περιεχόμενο που περιλαμβάνει η ειδικότητά του όπως συνέβαινε πριν 30 χρόνια (και το ίδιο ισχύει για τις περισσότερες ειδικότητες). Στις προηγμένες χώρες η εξειδίκευση είναι πραγματικότητα πάνω από το επίπεδο της δευτεροβάθμιας αντιμετώπισης. Στη χώρα μας πρέπει άμεσα να γίνει αποδεκτό και να δρομολογηθεί σωστά πριν το επιβάλει η καθημερινή αναγκαιότητα (γιατί τότε θα είναι χωρίς κανόνες). Ήδη και οι ασθενείς γνωρίζουν πως δεν μπορεί για παράδειγμα ο νέος Χειρουργός να έχει μάθει και εγχειρήσεις του θυρεοειδούς και επεμβάσεις για καρκίνο του ορθού.Ούτε ο Γυναικολόγος για τεχνητή γονιμοποίηση και για καρκίνο ωοθηκών. Και ήδη υπάρχουν πολλοί νέοι γιατροί μας που έχουν εξειδικευθεί από τις μετεκπαιδεύσεις τους.
Οι λόγοι που υπαγορεύουν άμεσα τις εξειδικεύσεις οδηγούν εύλογα στην ανάγκη δημιουργίας και λειτουργίας ειδικών μονάδων, ίσως σε πρώτη φάση μέσα στα πλαίσια λειτουργίας των κλινικών και εργαστηρίων, αλλά επίσημα κατοχυρωμένες στα μεγάλα τριτοβάθμια νοσοκομεία μας.Όπως ανάφερα παραπάνω εξειδικευμένοι γιατροί υπάρχουν ήδη και όσο περνάει ο χρόνος θα' ναι περισσότεροι. Αρκετές δεκάδες νοσοκομείων της χώρας μας(τριτοβάθμια νοσοκομεία άνω των 400 κλινών) έχουν και εξειδικευμένους γιατρούς και υποδομές και τον απαραίτητο αριθμό ασθενών για να γίνει αυτό. Εξυπακούεται πως δεν μπορεί να έχουν όλα τα νοσοκομεία όλες τις ειδικές μονάδες. Αυτό πρέπει να ορισθεί ανάλογα με τη στελέχωση και την υποδομή του κάθε ιδρύματος και τον αριθμό των ασθενών με το συγκεκριμένο πρόβλημα που για διάφορους λόγους(χωροταξικούς ή άλλους) ήδη διακινούν. Οι ειδικές μονάδες θα προσφέρουν α)καλλίτερο επίπεδο αντιμετώπισης των ασθενών β) καλλίτερες συνθήκες κλινικών και άλλων μελετών (έρευνα) γ) οικονομία για το νοσοκομείο και δ) το κυριότερο,δυνατότητα εκπαίδευσης των νέων γιατρών, τόσο στη φάση της ειδικότητας με επιλεκτικό από τους ίδιους rotation όσο και μετά την ειδικότητα για απόκτηση ουσιαστικής και τυπικής εξειδίκευσης.Αυτά έχουν ήδη γίνει σε όλο τον προηγμένο κόσμο και δεν χρειάζεται να επινοήσουμε δικούς μας τρόπους υλοποίησης και οργάνωσης και δεν χρειάζονται χρήματα.
- Χορήγηση ειδικότητας από Ιδιωτικές κλινικές: θα το αποδεχόσαστε και αν ναι με ποιους όρους και προϋποθέσεις;
Είναι ωφέλιμο να χρησιμοποιηθούν και τα μεγάλα Ιδιωτικά νοσοκομεία για μέρος του χρόνου ειδικότητας των γιατρών μας γιατί θα βοηθήσει την καλλίτερη εκπαίδευσή τους. Όσο περισσότερες υποδομές και αριθμό ασθενών έχουμε διαθέσιμους για την άσκηση των γιατρών, τόσο καλλίτερη εκπαίδευση θα γίνει. Το 2006 εσυντόνισα στο Πανελλήνιο Συνέδριο της Χειρουργικής, στρογγυλό τραπέζι για την εκπαίδευση των Χειρουργών στη φάση της ειδικότητας και θεωρήθηκε σημαντικό ώστε να παρουσιασθεί ολόκληρο στην Εφημερίδα της πρώτης μέρας του συνεδρίου. Επειδή αναφερθήκαμε και στον επικουρικό ρόλο που μπορούν να παίζουν τα Ιδιωτικά νοσοκομεία είχαμε βρει επίσημα πως ο αριθμός των εγχειρήσεων που έγιναν το 2005 στα Ιδιωτικά νοσοκομεία της χώρας ήταν 35-40.000. Σημειώνεται ότι πολλοί απ’αυτούς τους «ιδιωτικούς ασθενείς» φθάνουν εκεί επειδή δεν υπάρχει ο χώρος του κρατικού συστήματος, με «πακέτα» των ασφαλιστικών ταμείων της κοινωνίας μας(καρδιοχειρουργική, Ορθοπεδική κ.ά). Ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να γίνει αυτό, δεν χρειάζεται αυτοσχεδιασμούς αλλά αποδοχή αυτού που γίνεται από πολλά χρόνια σε πολλές προηγμένες χώρες. Θα χρειασθεί μία σοβαρή διαπραγμάτευση και συμφωνία μεταξύ του Υπ. Υγείας και των Ιδιωτικών νοσοκομείων με δεσμευτικούς όρους όχι μόνο για τη μισθοδοσία τους στη φάση εκείνη αλλά κύρια για την υποχρέωση της εκπαίδευσης τους. Και βέβαια η παρακολούθηση του προγράμματος θα γίνεται από τις κρατικές μονάδες απ’ όπου θα προέρχονται οι ειδικευόμενοι και θα έχουν την θεσμική ευθύνη της ολοκλήρωσης της ειδικότητας. Και θα' ναι τελικά μία αξιοποίηση ωφέλιμη για όλους.
Μια οδυνηρή πραγματικότητα που εντάθηκε τελευταία είναι η φυγή των νέων Ελλήνων Ιατρών για ειδικότητα στο εξωτερικό, πως το σχολιάζετε και αν υπάρχει τρόπος ανάσχεσης του φαινομένου αυτού…
Η φυγή προς άλλες χώρες για ειδικότητα είπα και παραπάνω πως έχει φθάσει σε πρωτοφανές ποσοστό. Έχω μιλήσει με πολλούς που υπήρξαν μαθητές μου και έχω διαπιστώσει πως η πλειοψηφία τους ήταν πολύ καλοί έως άριστοι σαν φοιτητές. Και το κύριο αίτιο που τους ωθεί να φύγουν είναι η έλλειψη προγράμματος για τις ειδικότητες (με τις συνέπειες που έχουν αναφερθεί) και η λίστα αναμονής που τους απογοητεύει σ’αυτή τη φάση της ηλικίας τους. Είναι απώλεια κοινωνικού αγαθού γιατί αποτελούν σύνολο ατόμων στα οποία η κοινωνία έχει ήδη επενδύσει από την οικογένεια μέχρι το όποιο σύστημα δημόσιας παιδείας διαθέτουμε. Και φεύγουν στη φάση που θα αναμενόταν να προσφέρουν και αυτοί και βέβαια πολλοί λίγοι θα γυρίσουν πίσω. Πρόκειται για δράμα που θα έπρεπε όλοι οι υπεύθυνοι φορείς και παράγοντες να είχαν από καιρό φροντίσει αφού οι λόγοι είναι γνωστοί. Ας ελπίζουμε να αισθανθούν την βαρειά ευθύνη τους έστω και τώρα.Σε μια στιγμή που η χώρα βουλιάζει από τα λάθη και τις συναλλαγές, αφήνουμε να φεύγουν οι γενιές που θα μπορούσαν να την ανασυγκροτήσουν.
- Εργαστήκατε επί μακρόν στο χώρο του Πανεπιστημίου, ποια είναι τα βιώματα σας από αυτή την πορεία;
Το Πανεπιστήμιο είναι ένας χώρος προνομιακός για όσους νιώθουν και τους εκφράζει η αξία της διδασκαλίας στους φοιτητές. Ο Πανεπιστημιακός Δάσκαλος έχει πολλά περιθώρια να διδάξει τους νέους γιατρούς στο ξεκίνημα, να τους καθοδηγήσει για το πώς μαθαίνεται η Ιατρική και να τους εμπνεύσει για το τι σημαίνει η άσκησή της. Είναι καθοριστική η ηλικία των φοιτητών και συνεπώς ο επηρεασμός τους από σωστά παραδείγματα μεγάλος. Όλοι θυμόμαστε κάποιους Δασκάλους μας που απετέλεσαν υποδείγματα για εμάς.
- Τα τελευταία χρόνια της μεγάλης κρίσης εργαστήκατε ως Καθηγητής και Διευθυντής της Πανεπιστημιακής Χειρουργικής Κλινικής του Αρεταίειου Νοσοκομείου. Μιλήστε μας για την περίοδο αυτή για το έργο, τις δραστηριότητες της Κλινικής και την προσπάθεια να διατηρήσετε την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών σε μια περίοδο λιτότητας και διαρκώς μειούμενων διαθέσιμων πόρων.
Την περίοδο αυτή, εκτός από την ευθύνη της Χειρουργικής Κλινικής,είχα και διοικητικές αρμοδιότητες στο Νοσοκομείο και μάλιστα είχα για δεύτερη φορά τη διοικητική ευθύνη και των δύο Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων Αρεταιείου και Αιγινητείου σύμφωνα με τον Πανεπιστημιακό Νόμο. Με τη βοήθεια και των συναδέλφων μου κρατήσαμε τη λειτουργία της Κλινικής σε όλα τα επίπεδα όπως ταιριάζει στην ιστορία της. Για τα τεράστια προβλήματα ελλείψεων προσωπικού είχα την τύχη να ανταποκριθούν σε σχετικό αίτημά μου αρκετοί εύποροι άνθρωποι,προερχόμενοι κυρίως από οικογένειες ασθενών μας και άλλοι φορείς ώστε με τα χρήματά τους να είμαστε σε θέση να έχουμε νοσηλευτές για το ένα τρίτο της Χειρουργικής Κλινικής για πέντε χρόνια.. Θέλω με την ευκαιρία που μου δίνετε να τους ευχαριστήσω και από αυτή τη θέση…
- Το Νοσοκομείο σας είναι διαθέσιμο για νοσηλεία απόρων συμπολιτών μας μιας ομάδας ανθρώπων που όλοι γνωρίζουμε ότι αντιμετωπίζουν σημαντικό πρόβλημα πρόσβασης σε υπηρεσίες Υγείας τα τελευταία χρόνια της κρίσης. Πως έγινε κάτι τέτοιο εφικτό σε μια περίοδο που βλέπουν το φως της δημοσιότητας περιπτώσεις ασθενών με τεράστιες δυσκολίες η και αδυναμία πρόσβασης;
Καταφέραμε με πολύ αγώνα να αναδείξουμε ένα Κληροδότημα της Ζαχαρούλας Ζαΐμη που ήταν επί πολλά χρόνια αναξιοποίητο από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και η Σύγκλητος έκανε δεκτό το αίτημά μας να χρησιμοποιηθεί αυτή η δωρεά για τη Χειρουργική Κλινική του Αρεταιείου, που ήταν και το πνεύμα της δωρήτριας. Η προσπάθεια μου αυτή χρειάσθηκε πέντε χρόνια .
- Θέλω τώρα να μας δώσετε ένα πορτραίτο του εαυτού σας στον ελεύθερο χρόνο του, εκτός Ιατρικής…
Εκτός από τα καθημερινά που είναι για κάθε άνθρωπο μου αρέσει το διάβασμα για κοινωνικά θέματα και η λογοτεχνία που έχει σχέση με αυτά.
- Aν σήμερα ξεκινούσατε τη σταδιοδρομία σας θα κάνατε κάτι διαφορετικό;
Θα έκανα τις ίδιες επιλογές, όχι μόνο για τα επιστημονικά και τα εκπαιδευτικά θέματα, αλλά και για τις επιλογές στάσης που είχα στο Πανεπιστήμιο σε όλη μου τη θητεία, και τις οποίες πρέπει να σας πω ότι πλήρωσα πολύ, αλλά δεν μετάνιωσα αφού με εξέφραζαν.
- Με την εμπειρία δεκαετιών στη Χειρουργική Επιστήμη και το Πανεπιστήμιο τι θα συμβουλεύατε τον σημερινό απόφοιτο της Ιατρικής Σχολής;
Να επιλέξει μια ειδικότητα που να του αρέσει γιατί είναι επιλογή ζωής που δεν αλλάζει και να νιώθει ότι η Ιατρική παρά τις δυσκολίες της θα του δώσει τόσες χαρές όσο ο ίδιος την αγαπήσει και προσπαθήσει.
- Θέλω σε αυτό το σημείο κλείνοντας αυτή τη γόνιμη συζήτηση να σας ρωτήσω να μου περιγράψετε την καλύτερη και τη χειρότερη φάση της Ιατρικής και Ακαδημαϊκής σας ζωής.
Η χειρότερη περίοδος ήταν όταν εβίωσα ότι ορισμένοι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής, επειδή το κλίμα και οι συγκυρίες τους το επέτρεπαν με καταδίωξαν με τους χειρότερους τρόπους και μεθοδεύσεις για τις απόψεις και τις θέσεις μου για τα Ακαδημαϊκά προβλήματα του χώρου, αντί να είχαν αναγνωρίσει τις προσπάθειές μου. Και η καλύτερη όταν με πολύ επιμονή μπόρεσα να τους αντιμετωπίσω σε όλα τα επίπεδα μέχρι σημείου ταπείνωσής τους.
Διονύσης Κ. Βώρος
Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών
6. Στη μνήμη του.
ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΤΣΑΡΑΓΑΚΗΣ (1951-2016)
Ο Αγωνιστής της Ζωής και της Ιατρικής.
Στις 21 Αυγούστου έφυγε πρόωρα από τη ζωή ο αγαπητός συνάδελφος και φίλος Καθηγητής της Χειρουργικής Στέλιος Κατσαραγάκης μετά από πολύχρονη μάχη με τον καρκίνο και μεγάλη ταλαιπωρία των τελευταίων μηνών. Επάλεψε και με την αρρώστια όπως πάλεψε για όλα στη ζωή του. Σ’ αυτό τον άνισο αγώνα για να ζήσει του συμπαραστάθηκαν, εκτός από την οικογένειά του,πολλοί συνάδελφοι, φίλοι και μαθητές του, αλλά πρέπει να σημειωθεί πως ο συνάδελφός μας Χειρουργός Δημήτρης Θεοδώρου στάθηκε δίπλα του σαν να ήταν ο νεότερος αδελφός του και του αξίζει κάθε έπαινος γι’ αυτό.
Εγνώρισα τον Στέλιο το 1986 που ήλθε στο Αρεταίειο για ειδικότητα και επειδή η σχέση μας έγινε στενά φιλική εβίωσα όλη την πορεία του μέχρι το τέλος και συνεργάσθηκα μαζί του για πολλά πράγματα διαχρονικά.
Γεννημένος και μεγαλωμένος στο Ρέθυμνο, εσπούδασε Ιατρική στην Ιταλία όπως πολλοί νέοι από την χώρα μας εκείνα τα χρόνια. Μετά την ειδικότητα στο Αρεταίειο εκλέχθηκε το 1992 Λέκτορας στην Δ’ Χειρουργική Κλινική της Σχολής μας που ήταν τότε στο Νοσοκομείο της Νίκαιας και το 1997 μετακινήθηκε στην Πανεπιστημιακή Κλινική του Ιπποκράτειου μαζί με τον Καθηγητή Γεώργιο Ανδρουλάκη. Εκτός από τη Χειρουργική πήρε την εξειδίκευση του Χειρουργού Εντατικολόγου από την περίοδο της Νίκαιας. Λειτούργησε αντίστοιχη Μονάδα στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο και μέσα από αυτή την δραστηριότητα ασχολήθηκε πολύ με το πεδίο του Τραύματος που έμελλε να σφραγίσει την πορεία του ως Γιατρού, Δασκάλου και Κοινωνικά υπεύθυνου ανθρώπου.
Ο Στέλιος από την νεανική του ηλικία αναδείχθηκε σε αγωνιστή της ζωής και της κοινωνίας. Εσπούδασε σε συνθήκες δύσκολες αυτό που αγάπησε και συμμετείχε πολύ ενεργά στα κοινωνικά κινήματα της εποχής εκείνης που είχαν σαν όραμα ‘‘Να αλλάξει ο κόσμος’’. Ο κόσμος δεν άλλαξε . Ίσως κοινωνικά πολλά πράγματα να πήγαν και προς τα πίσω. Αλλά το σημαντικό είναι πως και ο Στέλιος δεν άλλαξε. Μετέφερε την αγωνιστικότητά του στην Ιατρική, στην Χειρουργική, στο Πανεπιστήμιο, στη Διδασκαλία των νέων και με επίκεντρο στην πορεία του χρόνου το Τραύμα.
Πιστεύω προσωπικά, από τις πολλές ευκαιρίες συζήτησης και συνεργασίας μαζί του, πως η ιδιαίτερη ενασχόληση του με το Τραύμα δεν ήταν αποτέλεσμα συγκυριών του Νοσοκομείου της Νίκαιας και της ανάδειξης εκείνα τα χρόνια του προβλήματος στην χώρα μας.Νομίζω πως είχε από μέσα του ανθρώπινη, κοινωνική και ιδεολογική θα έλεγα αφετηρία για τους άδικους θανάτους τόσων ανθρώπων που πολλοί ήταν και νέοι, όχι από αρρώστιες αλλά από προβλήματα που μπορούν να διορθωθούν και να αντιμετωπιστούν. Ήταν πρόκληση για προσπάθεια τύπου αγώνα.
Ήταν ηρωική η προσπάθεια του Στέλιου για τη δημιουργία των Μονάδων του τραύματος στην Νίκαια και στο Ιπποκράτειο.Ήταν Ιδρυτικό Μέλος της Εταιρείας Τραύματος που έφθασε να εκδώσει και περιοδικό. Οργάνωσε προπτυχιακό πρόγραμμα διδασκαλίας του αντικειμένου και πάρα πολλά μετεκπαιδευτικά προγράμματα, συνέδρια και ημερίδες σε όλη την χώρα. Έκανε προσπάθεια στατιστικής μελέτης του προβλήματος στη χώρα μας. Συμμετείχε από χρόνια στην οργάνωση και διδασκαλία του καθιερωμένου διεθνούς προγράμματος ATLS και των εξελίξεών του. Οι περισσότερες από τις 25 διδακτορικές διατριβές που ήταν υπεύθυνος για νέους συναδέλφους αφορούσαν προβλήματα σχετικά με το τραύμα.
Και τέλος η πορεία του ως Γιατρού σφραγίσθηκε από την προσπάθεια για την ίδρυση Κλινικής Τραύματος στα πλαίσια της Ιατρικής Σχολής της Αθήνας. Ήταν πεποίθησή του και πίστη του πως αυτό θα βοηθούσε όχι μόνο την εκπαίδευση αλλά την οργάνωση της αντιμετώπισης του τραύματος στο λεκανοπέδιο της Αττικής. Αφιέρωσε σ’ αυτό το σκοπό τα 5 τελευταία χρόνια. Η Ιατρική Σχολή και το Πανεπιστήμιο συμμερίσθηκαν την αγωνιώδη προσπάθειά του και έφθασαν μέχρι εκεί που μπορούσαν. Ιδρύθηκε Κλινική ,του ανατέθηκε η Διεύθυνσή της, εγκρίθηκε ο κανονισμός λειτουργίας που ο ίδιος με πολύ επιμέλεια έφτιαξε αλλά έμεινε το μεγάλο βήμα της εγκατάστασης σε Δημόσιο Νοσοκομείο που ήταν αρμοδιότητα του Υπουργείου Υγείας.
Σ' αυτό η πολιτεία έδειξε ολιγωρία παρότι ήταν δική της ευθύνη γιατί το θέμα έχει μεγάλη κοινωνική διάσταση για την διάσωση ανθρώπων που χάνονται άδικα. Ευχή είναι κάποια ώρα να γίνει πραγματικότητα .Κι αν γίνει να θυμηθούν όσοι θα είναι αρμόδιοι να δώσουν το όνομά του. Για ηθική δικαίωση του αγώνα του και παράδειγμα μνήμης για τους επερχόμενους.
Αλλά ανεξάρτητα απ΄ αυτό,
Όλοι όσοι γνωρίσαμε τον Στέλιο θα τον θυμόμαστε σαν τον Αγωνιστή της Ζωής ,της Ιατρικής και της Εκπαίδευσης.
Ο φίλος του
Διονύσης Κ. Βώρος
Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών
7. Η ψήφος στα 17 και οι Μαθητές του Λυκείου.
Δημοσίευση στην εφημερίδα ''Το Βήμα'', 11/9/2016
Πριν από ένα μήνα η Βουλή ψήφισε να δοθεί ψήφος στους νέους των 17 ετών και τούτο να ισχύσει από τις επόμενες εκλογές. Το θέμα συζητήθηκε κοινωνικά και πολιτικά εντός και εκτός του κοινοβουλίου και από πολλά άτομα και φορείς πριν από την ψήφισή του. Δεν έχω τίποτα εγώ να καταθέσω περισσότερο για το ζήτημα στα γενικά του σημεία.
Υπάρχει όμως κατά την γνώμη μου μια σημαντική πτυχή που δεν συζητήθηκε. Οι νέοι των 17 ετών είναι κατά πολύ μεγάλο ποσοστό μαθητές της Γ΄ Τάξης του Λυκείου. Είναι περίπου 90.000 κάθε χρονιά και εύχομαι να’ ναι τα επόμενα χρόνια περισσότεροι. Αναφέρομαι για την Γ’ Λυκείου γιατί είναι μία φάση για τα παιδιά , τις οικογένειές τους και την κοινωνία όλη φυσικά, που τα περισσότερα κάνουν αγώνα για να κερδίσουν με κόπο μια επίδοση επιτυχίας για τα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα που θα καθορίσει σε σημαντικό βαθμό την ζωή τους. Στη φάση αυτή όλοι προσπαθούν και πρέπει να προσπαθούν να μένουν τα παιδιά απερίσπαστα στην προσπάθειά τους. Δεν είναι το ίδιο με την φάση του Πανεπιστημίου, ένα χρόνο μετά, γιατί εκεί και τότε ο δρόμος τους έχει ουσιαστικά χαραχθεί.
Ήδη σήμερα υπάρχει νόμος που ψηφίστηκε το 2000 που για τη διασφάλιση του απερίσκεπτου στη σχολική αίθουσα δεν επιτρέπει σε εκπροσώπους πολιτικών η και θρησκευτικών χώρων να εμφανιστούν για ομιλίες στα παιδιά παρά μόνο αν υπάρχει έγκριση από το Σύλλογο Διδασκόντων που σημαίνει πρακτικά πολύ ειδικές και μελετημένες εξαιρέσεις.
Διερωτώμαι αν ο νόμος που δίνει στα παιδιά το δικαίωμα συμμετοχής στην εκλογή κυβέρνησης, Ευρωβουλής και Δημάρχου της περιοχής, θα δίνει ο ίδιος με το γράμμα ή το πνεύμα του ή με ερμηνευτικές διατάξεις ή συμπληρωματικό νόμο από κάποια κυβέρνηση (που μπορεί να νομίζει ότι οι 17χρονοι είναι δικοί της),το δικαίωμα της πολιτικής ενημέρωσης των παιδιών σε χώρο του σχολείου. Εγώ που δεν είμαι ειδικός δεν μπορώ αυτά να τα γνωρίζω ή να τα προβλέψω. Αν όμως αυτό συμβεί, σημαίνει πως οι Υποψήφιοι Βουλευτές, Ευρωβουλευτές ή Δήμαρχοι(στατιστικά μια περίπου φορά το χρόνο) θα μπορούν να επισκεφθούν τα Λύκεια για ενημέρωση (τώρα μάλιστα που οι μεγαλύτεροι έχουν κουρασθεί από αυτό) στις ώρες ενδεχομένως των μαθημάτων. Αλλά και τα παιδιά κατά ομάδες, ανάλογα με τις απόψεις τους, να καλούν τους υποψήφιους πολιτικούς για να ενημερώσουν πολιτικά όλη την τάξη στις ώρες του σχολείου. Επίσης οι εφημερίδες και όλα τα πολιτικά έντυπα μπορεί να φτάνουν στην σχολική αίθουσα και στα θρανία ώστε να βοηθούν στην καλύτερη ενημέρωση των ψηφοφόρων.Το ίδιο θα ισχύει και για τα πανό εν όψει εκλογών και ενδεχομένως για άλλες ενημερωτικές εκδηλώσεις. Ένα τέτοιο κλίμα δεν βοηθάει σε καμία περίπτωση το απερίσπαστο των παιδιών για την κρίσιμη προσπάθεια που καταβάλουν σ’ αυτή την φάση. Και όπως ανέφερα παραπάνω δεν είναι το ζήτημα συγκρίσιμο με το τι συμβαίνει μετά από ένα χρόνο στην φάση του Πανεπιστημίου.
Θα πει κανείς πως η ψήφος στα 17 έχει δοθεί από χρόνια και σε άλλες χώρες. Όμως σε άλλες χώρες το κλίμα που επικρατεί και στον χώρο του Πανεπιστημίου σχετικά με τα θέματα αυτά δεν έχει σχέση με αυτό που είναι στην χώρα μας. Εκεί οι εκλογές δεν επηρεάζουν το κλίμα του Ακαδημαϊκού χώρου. Σ’ εμάς για λόγους που είναι ιστορικά σεβαστοί,λόγοι κοινωνικής εξέλιξης και πορείας, λόγοι που είχαν σχέση με την ορθή έννοια του ‘‘ασύλου’’, αναγκαία σε πολλές φάσεις της Ιστορίας μας, τα πράγματα έχουν διαμορφωθεί διαφορετικά.
Ο λόγος που γράφω αυτό το κείμενο είναι η ελπίδα να προβληματισθούν αυτοί που έχουν την ευθύνη δηλαδή οι αρμόδιοι φορείς και οι κατά το Σύνταγμα εκπρόσωποί μας, που είναι οι πολιτικοί σχηματισμοί και να προστατεύσουν ή να θωρακίσουν τον χώρο του Σχολείου για τους μαθητές που σε αυτή την φάση δίνουν ένα ιδιαίτερο για το μέλλον τους αγώνα.
Θεωρώ αναγκαίο να διευκρινίσω πως διακατέχομαι από την άποψη πως η ενημέρωση, η πολιτικοποίηση, η συμμετοχή όλων στα κοινά και οι κοινωνικοί αγώνες και μάλιστα από νωρίς στην ζωή μας και ειδικά στους χώρους της Παιδείας, είναι περηφάνεια για τα άτομα και θησαυρός για την κοινωνία. Έτσι έπραξα και ο ίδιος στη πορεία μου και παρ’ ότι μου εστοίχισε πολύ δεν μετάνιωσα γιατί ήταν επιλογή και την εβίωσα ευχάριστα. Όμως στην φάση της Γ’ Λυκείου η προτεραιότητα είναι η αφοσίωση στην προσπάθεια για το καλό των παιδιών και της κοινωνίας που τα περιμένει.
Διονύσης Κ. Βώρος
Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών
8. Η φυγή των νέων γιατρών από την Ελλάδα.
Μια μεγάλη απώλεια κοινωνικού θησαυρού.
Δημοσίευση άρθρου στην εφημερίδα " Πρώτο Θέμα " 18.12.2016
Ακολουθεί το κείμενο.
Είναι πολύ γνωστό και έχει πάρει μεγάλη δημοσιότητα το γεγονός πως τα τελευταία 10 και περισσότερο τα τελευταία 5 χρόνια ο αριθμός των γιατρών, που φεύγουν από τη χώρα μας για το εξωτερικό προκειμένου να εργασθούν ή να κάνουν εκεί ειδικότητα είναι απίστευτα μεγάλος (σε σύγκριση με τις προηγούμενες 10ετίες).Το 2015 έφυγαν 1488 για εργασία και 402 για ειδικότητα. (Δημοσιεύματα στις εφημερίδες: ΤΟ ΒΗΜΑ 29/5/2016 και ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 6/11/2016). Είναι σαφές πως η μεγάλη πλειοψηφία δεν θα επιστρέψει ποτέ γιατί είναι σε ηλικία που παίρνονται αποφάσεις ζωής: προσωπικές, οικογενειακές,εργασιακές, επιστημονικές κ.ά, που δεν αλλάζουν εύκολα. Πρόκειται για μια κοινωνική αιμορραγία και απώλεια εθνικού αγαθού. Γιατί στα άτομα αυτά έχει επενδύσει για πολλά χρόνια σπουδών η οικογένεια και η κοινωνία με τη δωρεάν παιδεία σε όλα τα επίπεδα, αφού όλοι οι πολίτες πληρώνουν γι’ αυτό. Και αναγκάζονται οι νέοι συνάδελφοι να φεύγουν σε φάσεις που ανέμεναν τη δικαίωση της προσπάθειας τους και του κόπου τους και η κοινωνία ανέμενε τις υπηρεσίες τους και μάλιστα στον ευαίσθητο τομέα της υγείας και της περίθαλψης των ασθενών. Αυτό το αγαθό της προόδου τους και της προσφοράς τους θα το πάρουν οι κοινωνίες που τους υποδέχονται.
Στο κείμενο τούτο προσπαθώ να αναδείξω τα αίτια αυτής της φυγής όσο μου είναι δυνατόν μετά από πολλά χρόνια άσκησης της Ιατρικής και προσωπικές εμπειρίες από πολλά δρώμενα στο χώρο του Πανεπιστημίου και του Υπουργείου Υγείας.
Για τους γιατρούς που έχουν κάνει και ειδικότητα και φεύγουν για να εργασθούν σε χώρους κρατικούς, ιδιωτικούς, πανεπιστημιακούς ή ερευνητικούς, δεν χρειάζεται κόπος για την αιτία. Έχουν να γίνουν διορισμοί στο ΕΣΥ και τα Πανεπιστήμια πάνω από 7 χρόνια. Σ’ αυτή την περίοδο οι κυβερνήσεις δεν υιοθέτησαν την αξία που υπαγορεύει πως η υγεία του κόσμου όπως και τα σχολεία αποτελούν προτεραιότητα ακόμη και στις περιόδους μεγάλης κρίσης. Από την άλλη πλευρά ο ιδιωτικός χώρος άσκησης της Ιατρικής, λόγω της οικονομικής κρίσης, δεν αφήνει περιθώρια για τους νέους γιατρούς που άλλοτε μπορούσαν να λειτουργήσουν.
Όσον αφορά τους νέους που αμέσως μετά το πτυχίο, φεύγουν για ειδικότητα στο εξωτερικό,αποτελούν πλέον το 34% του ετήσιου συνόλου των πτυχιούχων από της 7 Σχολές της χώρας μας. (από την Αθήνα εκτιμάται πως είναι περίπου το 50%). Εδώ το πρόβλημα θέλει περισσότερη ανάλυση. Είναι και εδώ ένα πρώτο αίτιο η οικονομική και κοινωνική κρίση που συνοδεύεται από την αβεβαιότητα του αύριο. Είναι το γεγονός πως οι νέοι άνθρωποι αντιλαμβάνονται πιο καλά από το παρελθόν την έκταση της αναξιοκρατίας και της οικογενειοκρατίας. (για το τελευταίο μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά με αναφορά σ’ εκείνους που άσχετα με την καταγωγή τους,επροσπάθησαν και επροχώρησαν δίκαια).
Όμως υπάρχει και άλλος σοβαρός λόγος φυγής, κατά την εκτίμηση και βιωματική εμπειρία μου, ο κυριότερος. Είναι το καθεστώς που ισχύει ακόμη σχετικά με τη φάση που οι γιατροί παίρνουν ειδικότητα. Έχω γράψει γι’ αυτό εκτενές άρθρο στην εφημερίδα ΤΟ ΘΕΜΑ 17/2/2013(www.dionysiosvoros.eu ). Ένα καθεστώς που δεν έχει σχέση με τον πολιτισμένο κόσμο, αναχρονιστικό και τελικά αντικοινωνικό. Το «σύστημα»αυτό:
α) Δεν αξιοποιεί την υπάρχουσα νοσοκομειακή υποδομή της χώρας αφού δεν προβλέπει την εκπαιδευτική συνεργασία των μονάδων.
β) Δεν διασφαλίζει το εκπαιδευτικό δικαίωμα των ειδικευομένων και ως εκ τούτου την εκπαιδευτική υποχρέωση των εκπαιδευτών τους (αυτό επαφίεται απόλυτα στην πρόθεση του Δ/ντή της κλινικής ή εργαστηρίου που στην πράξη έχει πολλές εκφράσεις).
γ) Για την έναρξη της ειδικότητας έχει ως μόνη διαδικασία εισόδου την «λίστα αναμονής» (που και αυτή καταστρατηγείται)που δεν ισχύει πουθενά στον πολιτισμένο κόσμο.
Σε όλες τις χώρες υπάρχουν διάφορες διαδικασίες αξιολόγησης και επιλογής των καλλιτέρων πράγμα που θα’ θελε και η κοινωνία. Η δική μας διαδικασία καταλήγει δυστυχώς να' ναι και ταξική παρ’ ότι οι από άγνοια υποστηρικτές της την θεωρούν δημοκρατική!... Και επειδή ο όρος «καλλίτερος» έχει παρεξηγηθεί στην εποχή μας,ας τον προστατεύσουμε για εδώ: είναι γι’ αυτούς που δίνουν μια έστω προτεραιότητα στην προσπάθεια γι’ αυτό που επέλεξαν επειδή τους άρεσε για δρόμος της ζωής τους και ως εκ τούτου αποδίδουν σε κάθε φάση περισσότερο.
Στη χώρα μας επί Υπουργού Υγείας κ. Δ. Κρεμαστινού και Προέδρου του ΚΕΣΥ καθηγητού κ. Η.Λαμπίρη λειτούργησε η προβλεπόμενη από το νόμο Επιτροπή του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας που σε συνεργασία με όλες τις Ιατρικές ειδικότητες κατέθεσε πλήρες σχέδιο νόμου το 2002 σύμφωνα με τις διεθνείς γραμμές και δυνατότητες της χώρας μας και κάλυπτε όλα τα κενά που ανάφερα παραπάνω. (συμμετείχα σ’ αυτή για 7 χρόνια). Αυτό δεν αμφισβητήθηκε από κανένα επίσημο φορέα ούτε κατατέθηκε άλλη πρόταση μέχρι σήμερα. Οι Υπουργοί Υγείας που οι περισσότεροι ήταν Γιατροί και Καθηγητές Πανεπιστημίων, έκαναν κατά καιρούς επιτροπές που οδήγησαν σε μικρές τροποποιήσεις. Για τελευταία φορά το έστειλε στο Υπουργείο για να γίνει νόμος ο Πρόεδρος του ΚΕΣΥ κ. Α. Σερέτης το 2013.Δυστυχώς δεν πήγε ποτέ στη Βουλή. Οι Υπουργοί κατά καιρούς δηλώνουν πως τους εμποδίζουν οι Φοιτητές, πράγμα που δεν είναι αληθές. Είναι πρόφαση. Τα εμπόδια ήταν πάντα από χώρους και πρόσωπα που επειδή δεν έπρεπε να' χουν λόγο, ούτε είπαν ποτέ την άποψή τους δημόσια, δεν δηλώθηκαν από τους Υπουργούς. Σ’ αυτή την απραξία συνέβαλε και το γεγονός ότι οι Ιατρικές Σχολές της χώρας παρ’ ότι προσκλήθηκαν όπως έπρεπε να δώσουν προτάσεις δεν ανταποκρίθηκαν ποτέ. Στο τελευταίο δυστυχώς έπαιξαν ρόλο ορισμένοι εκπρόσωποι Φοιτητών με νεανικό παρορμητισμό που είχαν όμως τη δύναμη της συμμετοχής τους στην εκλογή Προέδρων Ιατρικής και Πρυτάνεων.
Η μη ύπαρξης Νόμου για τις Ειδικότητες των Γιατρών, εκτός από αιτία φυγής, έχει και άλλα σοβαρά επακόλουθα, και συγκεκριμένα:
α)Δεν έχουν δρομολογηθεί διαδικασίες για τη δημιουργία προγραμμάτων Εξειδίκευσης μετά τις βασικές ειδικότητες που είναι μία επιτακτική ανάγκη της εξέλιξης της Ιατρικής και έχει δρομολογηθεί παγκοσμίως. Και ενώ έχουμε στη χώρα τουλάχιστον 25 μεγάλα νοσοκομεία που η υποδομή τους και η λειτουργία τους θα επέτρεπε να γίνεται αυτό. Τυπικό παράδειγμα είναι ότι έχουμε στη χώρα 4 μεγάλα Ογκολογικά νοσοκομεία με όλες τις προϋποθέσεις και δεν έχει δρομολογηθεί η δυνατότητα εξειδίκευσης νέων Χειρουργών στη Χειρουργική Ογκολογία παρ’ ότι έχουν κατατεθεί στο Υπουργείο οι εισηγήσεις και σχέδιο νόμου των αρμοδίων φορέων επί 10 και πλέον χρόνια (συμμετείχα στην σύνταξη) και έχει συμφωνήσει και από 3ετίας το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (Προεδρία κ. Α. Σερέτη). Και πολλοί πλέον γιατροί μας φεύγουν για άλλες χώρες προκειμένου να κάνουν εξειδίκευση και αντί 1-2 χρόνια αφιερώνουν γι’ αυτό 3-5 γιατί έτσι απαιτεί η «προσαρμογή» σε συστήματα άλλων χωρών.
β)Το κενό της έλλειψης νόμου που θα καθόριζε μεταξύ άλλων τα δικαιώματα των εκπαιδευόμενων, αποτελεί πρόβλημα για τη σωστή αντιμετώπιση μιας σύγχρονης ωραίας και ωφέλιμης για την Ιατρική πραγματικότητας που έφθασε και στη χώρα μας όπως σε όλο τον κόσμο δηλαδή της προσέλευσης Γυναικών – γιατρών σε πολλές ειδικότητες που μέχρι σήμερα συνήθως ήταν άντρες . Ήδη για τη Γενική Χειρουργική το ποσοστό των Γυναικών που βρίσκονται στο πρόγραμμα ειδικότητας, είναι 25-30%. Αυτό που από τη φύση του θέλει και ειδικές ρυθμίσεις και γίνονται διεθνώς, επαφίεται να αντιμετωπισθεί από το κάθε Νοσοκομείο ή Κλινική χωρίς ακόμη να υπάρχουν κατευθύνσεις και οδηγίες.
Είναι θλιβερό ότι όλα τα παραπάνω που μπορούν να βοηθήσουν την πρόοδο και την οργάνωση της Ιατρικής στη χώρα μας δεν αντιμετωπίσθηκαν με σοβαρότητα και ευθύνη από τα Όργανα του Υπουργείου Υγείας παρ’ ότι δεν απαιτούν καθόλου χρήματα. Το Υπουργείο για πολλά χρόνια εμμένει ανεπιτυχώς με πρωτόγονους τρόπους στον επιβεβλημένο έλεγχο των δαπανών για την υγεία, παραγνωρίζοντας πως ακόμη και γι’ αυτό η καλλίτερη ρύθμιση επιτυγχάνεται αν αντιμετωπίσουμε σωστά το ανθρώπινο δυναμικό, εν προκειμένω τους Γιατρούς που είναι μαζί με τους Νοσηλευτές και τους Τεχνολόγους η πάλουσα καρδιά του χώρου και του συστήματος.
Το κείμενο δεν γράφεται για κριτική. Γράφεται για ευαισθητοποίηση των αρμόδιων φορέων.Νοιώθω πως είναι χρέος του καθενός μας, ανάλογα με τον χώρο της πορείας του,προς την κοινωνία που ζούμε και λειτουργούμε.
Διονύσης Κ. Βώρος
Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής ΕΚΠΑ
9. Η σημασία του Ογκολογικού Συμβουλίου των νοσοκομείων.
Εφημερίδα ''Το Βήμα'' 7 Ιουλίου 2018
Ακολουθεί το κείμενο.
Το Ογκολογικό Συμβούλιο του Νοσοκομείου είναι ένας θεσμός που λειτούργησε από τα μέσα του περασμένου αιώνα σε όλον τον κόσμο ανάλογα με την οργάνωση της Ιατρικής στην κάθε χώρα και το επίπεδο του κάθε νοσοκομείου. Η ανάγκη προέκυψε από τότε που η χημειοθεραπεία και η ακτινοθεραπεία κρίθηκαν αναγκαίες θεραπείες, συμπληρωματικές ύστερα από εγχείρηση για αφαίρεση κακοήθων όγκων. Και βέβαια για όγκους που είχαν κριθεί ανεγχείρητοι (μη εξαιρέσιμοι) αλλά και για όγκους και άλλες κακοήθεις παθήσεις που δεν είχε θέση η εγχείρηση αλλά οι άλλες δύο θεραπείες. Στο Συμβούλιο αυτό είχε καθιερωθεί, και έτσι ισχύει και σήμερα, να συμμετέχουν οι χειρουργοί των διαφόρων ειδικοτήτων (καθένας για την ειδικότητά του), οι παθολόγοι ογκολόγοι για τη χημειοθεραπεία και οι ακτινοθεραπευτές ογκολόγοι. Επίσης οι παθολογοανατόμοι που μελετούν στο μικροσκόπιο και με άλλες μεθόδους τον ακριβή τύπο του όγκου, οι ακτινολόγοι διαγνωστές που μελετούν την έκταση της πάθησης,οι παρεμβατικοί ακτινολόγοι που κάνουν πολλές διαγνωστικές και θεραπευτικές πράξεις και γιατροί άλλων ειδικοτήτων ανά περίπτωση, όπως αυτοί που εκτελούν ενδοσκοπήσεις οργάνων για λόγους διαγνωστικούς και θεραπευτικούς. Από τη σύνθεση αυτή γίνεται εύκολα κατανοητή η μεγάλη σημασία αυτού του οργάνου.Καθορίζεται ποια είναι η πιο κατάλληλη θεραπεία ή θεραπείες για κάθε περίπτωση,αλλά και η σειρά με την οποία θα γίνουν οι θεραπείες και το ακριβές πρωτόκολλο της καθεμίας. Η διαδικασία αυτή μέχρι πριν από περίπου 25 χρόνια γινόταν συνήθως μετά την εγχείρηση και την ολοκλήρωση της ιστολογικής μελέτης(βιοψίας), δηλαδή μία εβδομάδα και πλέον μετεγχειρητικά, και ο χρόνος αυτός είναι καλός για τον προγραμματισμό συμπληρωματικών θεραπειών.
Τις τελευταίες όμως δεκαετίες το Συμβούλιο απέκτησε ευρύτερη σημασία, γιατί η εξέλιξη της ογκολογίας έφερε στο προσκήνιο τις προεγχειρητικές θεραπείες τις λεγόμενες νεο-επικουρικές, από τον διεθνή όρο neo-adjuvant. Για πολλούς όγκους, όπως τους όγκους των οστών, του ορθού, των ωοθηκών και τα σαρκώματα των μαλακών μορίων, έχει αποδειχθεί για συγκεκριμένα στάδιά τους πως είναι πολύ ωφέλιμο να γίνουν οι άλλες θεραπείες(χημειοθεραπεία ή και ακτινοθεραπεία) πριν από την εγχείρηση. Έτσι οι περιπτώσεις αυτές πρέπει να συζητιούνται στο Συμβούλιο για να καθοριστεί ποια θα είναι κατά περίπτωση η σειρά των θεραπευτικών χειρισμών.
Στη χώρα μας, εκτός από τα ειδικά ογκολογικά νοσοκομεία που από τη φύση τους λειτουργούν με δικά τους προγράμματα, στα γενικά νοσοκομεία λειτούργησε για πρώτη φορά ογκολογικό συμβούλιο στο Αρεταίειο Νοσοκομείο των Αθηνών από τη δεκαετία του ’70, με πρωτοβουλία του καθηγητή της Χειρουργικής Κωνσταντίνου Τούντα. Το Συμβούλιο γινόταν συνεχώς και ευρύτερο και από τη δεκαετία του ’80 γινόταν και γίνεται μία φορά την εβδομάδα στο αμφιθέατρο του νοσοκομείου, παρουσία και των φοιτητών που ασκούνται εκεί. Γιατί το Συμβούλιο, εκτός από όσα αναφέρθηκαν, είναι και ειδικό σχολείο για όλους, νεότερους και μεγαλύτερους. Τη διαδικασία αυτή τη συνεχίσαμε με ενθουσιασμό όλοι όσοι είχαμε την τύχη και την τιμή να συνεχίσουμε σε εκείνον τον χώρο το έργο του δασκάλου μας, και μάλιστα τις τελευταίες δεκαετίες για μεγάλο αριθμό ασθενών και πριν από την εγχείρησή τους.
Στο πέρασμα των χρόνων πολλά μεγάλα νοσοκομεία της χώρας ακολούθησαν σταδιακά τον ίδιο δρόμο, ώστε σήμερα να γίνεται στα περισσότερα μεγάλα δημόσια νοσοκομεία καθώς και στα μεγάλα ιδιωτικά ιδρύματα. Τέλος, από το 2012 με τον νόμο 4052, άρθρο 135 (ΦΕΚ αρ. 41, 1/3/2012)η λειτουργία των ογκολογικών συμβουλίων είναι υποχρεωτική για όλα τα δημόσια και ιδιωτικά νοσοκομεία και ο ασθενής δικαιούται να λάβει αναλυτική ενημέρωση της απόφασης.
Ο κ. Διονύσης Κ. Βώρος είναι Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής, μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ελληνικής Εταιρείας Χειρουργικής Ογκολογίας.
Διονύσης Κ. Βώρος
10.Η ανάδειξη του ρόλου του ΕΣΥ και η συνεχιζόμενη φυγή των γιατρών.
Εφημερίδα ''Πρώτο Θέμα'', 28-6-2020
Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΟΥ ΕΣΥ
ΚΑΙ Η ΣΥΝΕΧΙΖΟΜΕΝΗ ΦΥΓΗ ΤΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ.
(Δύο αντίθετα συναισθήματα)
Η κρίση της πανδημίας από τον Κορωνοϊό, προκάλεσε την ανάδειξη του ρόλου του Εθνικού Συστήματος Υγείας για την κοινωνία μας. Κάτω από δύσκολες συνθήκες μετά από την οικονομική κρίση και την υποστελέχωση, οι Γιατροί, οι Νοσηλευτές και όλο το Προσωπικό των Κρατικών νοσοκομείων σήκωσαν αυτό το μεγάλο το βάρος με απροσδόκητη επιτυχία με την ευτυχή καθοδήγηση από την Επιστημονική Επιτροπή του Υπουργείου Υγείας. Η κρίση έφερε στο φως την αναγνώριση. Κατά το αξίωμα ότι ’‘οι ανάγκες της ζωής αναδεικνύουν τις αξίες της’’. Όλοι κατάλαβαν και το δηλώνουν, Πολιτικοί και άλλοι παράγοντες και φορείς, πως το ΕΣΥ που από τη 10ετία του 90’ είχε μειωμένη βοήθεια από το κράτος, πρέπει να ενισχυθεί.Όλοι αναγνωρίζουν πως χωρίς διορισμούς γιατρών τα τελευταία 10 χρόνια (εκτός από τον περιορισμένο αριθμό των Επικουρικών Γιατρών), ήταν απρόσμενη η επιτυχία. Έχουν γραφτεί πολλά άρθρα από Γιατρούς, Εκπροσώπους φορέων υγείας και Πολιτικούς πως πρέπει στο διάστημα που ακολουθεί να βελτιωθούν οι υποδομές,γενικές και ειδικές, να αγορασθούν μηχανήματα, να αυξηθεί η χρηματοδότηση και βέβαια να γίνουν κανονικοί διορισμοί Ιατρικού, Νοσηλευτικού και Παραϊατρικού προσωπικού και να εκσυγχρονισθούν οι κανόνες λειτουργίας. Είναι όλα όσα γράφτηκαν στη σωστή κατεύθυνση και ελπίζουμε να γίνει αληθινά κατανοητό από το κράτος.
Την ίδια όμως στιγμή που χαιρόμαστε για τα παραπάνω και ευελπιστούμε, συνεχίζεται η φυγή των νέων γιατρών μας, ειδικευμένων ή πτυχιούχων προς ειδικότητα, με αμείωτο δυστυχώς ρυθμό για άλλες χώρες, με μικρή πιθανότητα επιστροφής. Γιατί αυτή η φάση της ηλικίας τους, είναι αυτή που δρομολογεί ο καθένας την προσωπική του ζωή. Είναι οι γιατροί που θα έπρεπε αύριο να έχουν στα νοσοκομεία μας τις θέσεις αυτών του έφυγαν και αυτών που φεύγουν. Έχουν γραφτεί και γι’ αυτό πολλά και ο γράφων έχει γράψει γι’ αυτό στον ημερήσιο τύπο (εφημερίδα «Πρώτο Θέμα», Δεκέμβριος2016). Οι αριθμοί είναι δραματικοί. Σύμφωνα με έρευνα της εφημερίδας «Καθημερινή»,(29/12/2019) τα τελευταία 10 χρόνια ο αριθμός των ειδικευμένων γιατρών που φεύγουν κάθε χρόνο είναι 750-1165 και των ανειδίκευτων (Πτυχιούχοι προς ειδικότητα) 300-500. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στο 1/3 των κατ’ έτος Πτυχιούχων της χώρας. Είναι αξιοσημείωτο πως αυτοί που φεύγουν είναι κατά τεκμήριο οι ‘‘καλύτεροι’’ με την έννοια πως έχουν τη διάθεση, έχουν κάνει την επιλογή, τους το επιτρέπουν ενδεχόμενα οι προσωπικές τους συγκυρίες, να προσπαθήσουν περισσότερο γι’ αυτό που επέλεξαν σαν δρόμο τους στη ζωή. Σίγουρα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας και σαφώς η κοινωνία τους χρειάζεται αδιαμφισβήτητα.Είναι απώλεια κοινωνικού θησαυρού που η επένδυση έγινε από την οικογένεια και το σύστημα μας και θα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους τελικά σε άλλες κοινωνίες.
Τα αίτια δεν χρειάζονται πολύ αναζήτηση. Η οικονομική κρίση και η αβεβαιότητα του αύριο είναι βέβαια. Ακόμη είναι σαφές πως οι νέοι του σήμερα γνωρίζουν περισσότερο από προηγούμενες γενιές την αναξιοκρατία και την οικογενειοκρατία στη χώρα μας (αυτό δεν αφορά όσους προχώρησαν άξια με την προσπάθειά τους, ανεξάρτητα από όνομά τους). Γιατί τώρα η ταυτότητα του καθενός και το έργο του είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο και έτσι όλες οι κρίσεις και οι επιλογές κρίνονται από όλους. Εξάλλου οι νέοι γιατροί στη διάρκεια των πρόσφατων σπουδών τους έχουν βιώσει (αφού συμμετέχουν σε όλες τις διαδικασίες) το κλίμα του Πανεπιστημίου που θα έπρεπε θεσμικά να είναι το υπόδειγμα της αξιοκρατίας και να διαμορφώνει νοοτροπίες.
Ο πολύ σοβαρός όμως λόγος της φυγής και ο κύριος για τους άρτι πτυχιούχους όπως προκύπτει από συζητήσεις με μαθητές μας διαχρονικά, είναι τα σοβαρά προβλήματα που έχει το σύστημά μας για την εκπαίδευση των γιατρών στη φάση της ειδικότητας που είναι και η καθοριστική εκπαίδευση των γιατρών για την πορεία τους. Το ίδιο ισχύει για την σύγχρονη ανάγκη-επιλογή της εξειδίκευσης των νέων γιατρών. Επειδή συμμετείχα από το 1995σε πολλές αντιπροσωπευτικές επιτροπές, έχω γράψει αναλυτικά για αυτά (εφημ.’‘Πρώτο Θέμα’’, Φεβρουάριος 2013 και Περιοδικό του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, Ιανουάριος2019) μπορώ να τα καταγράψω.
Νόμος για την εκπαίδευση των γιατρών στην φάση της ειδικότητας, υπάρχει σε όλο το σύγχρονο κόσμο και δρομολογήθηκε στη χώρα μας το 1995 από τον τότε Υπουργό Υγείας αείμνηστο συνάδελφό μας Δημήτριο Κρεμαστινό με Πρόεδρο του ΚΕΣΥ τον Καθηγητή Ηλία Λαμπίρη και την συνδρομή των 37 Ιατρικών Επιστημονικών Εταιρειών. Ετοιμάσθηκε σαν νομοσχέδιο το 2001. Παρότι δεν διατυπώθηκε ποτέ επίσημη αμφισβήτηση, ούτε κατατέθηκαν άλλες επί της ουσίας απόψεις, δεν πήγε ποτέ ολοκληρωμένο στη Βουλή να γίνει νόμος. Οι αιτιάσεις-εμπόδια που κατά καιρούς δηλώθηκαν από Υπουργούς Υγείας όλων των Κυβερνήσεων για αυτή την αδράνεια δεν έπεισαν ποτέ για την ορθότητά τους. Παρότι η θεσμική ευθύνη είναι του Υπουργείου Υγείας, πρέπει να σημειωθεί ότι έχουν ευθύνη και οι Ιατρικές Σχολές της χώρας γιατί ζητήθηκε όπως ήταν φυσικό η γνώμη τους αλλά δεν ανταποκρίθηκαν λόγω πίεσης από τους φοιτητές (που το λάθος τους το κατάλαβαν διαχρονικά όταν μετά από λίγα χρόνια άρχιζαν ειδικότητα). Και άλλοι φορείς του Ιατρικού χώρου δεν έδειξαν την ευαισθησία που ήταν αναγκαία. Έτσι το θεσμικό μας πλαίσιο για τις ειδικότητες έχει δύο μεγάλες πληγές που νομίζω πως είναι η κύρια αιτία που οδηγεί στη φυγή των νέων γιατρών και είχαν σαφώς και με λεπτομέρεια προβλεφθεί και καταγραφεί στο αρχικό νομοσχέδιο της Επιτροπής Λαμπίρη από το 2000.
1. Το δικαίωμα του ειδικευόμενου στα 5-7 χρόνια της ειδικότητας να εκπαιδευθεί επαρκώς και συνεπώς η υποχρέωση των εκπαιδευτών να λειτουργήσουν για αυτό με την ίδια υποχρέωση που φροντίζουν τους ασθενείς.Γιατί οι νέοι γιατροί είναι οι διάδοχοι του αύριο και το ζητούμενο είναι να γίνουν και καλύτεροι από τους δασκάλους τους όπως είναι ο φυσικός νόμος της κοινωνίας σε όλους του τομείς. Η εκπαίδευση του γιατρού στη φάση αυτή που είναι η καθοριστική της πορείας του δεν είναι μόνο να εξετάσει ασθενείς και να διαβάσει. Πρέπει να διδαχθεί δεξιότητες (skills ο διεθνής όρος) και να εκτελέσει υπό την καθοδήγηση των δασκάλων του συγκεκριμένες παρεμβάσεις και πράξεις.Είναι σαφές για τις Χειρουργικές ειδικότητες, την Αναισθησιολογία, την Παρεμβατική Καρδιολογία και Ακτινολογία, τις ειδικότητες που έχουν Ενδοσκοπικές Παρεμβάσεις όπως Γαστρεντερολογία και Πνευμονολογία αλλά και άλλες ειδικότητες που έχουν ειδικές τεχνικές. Είναι πάνω από το 70% όλου του φάσματος των Ιατρικών Ειδικοτήτων. Και σε όλα τα οργανωμένα συστήματα καταγράφεται με αριθμούς και είδη πράξεων π.χ. ότι ο χειρουργός πρέπει στα 6 χρόνια να εκτελέσει με άμεση καθοδήγηση συγκεκριμένο αριθμό ανά είδος επέμβασης. Στη δικό μας το πλαίσιο αυτό αγνοήθηκε. Στην τελευταία φάση της Κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ(Μάιος-Ιούνιος 2019) το Υπουργείο Υγείας δια της Επιτροπής Εκπαίδευσης,προσδιόρισε αυτά για 2-3 από τις 40 Ειδικότητες αλλά αυτό δεν αποτελεί θεσμική ρύθμιση και για αυτό ίσως δεν έχει σταλεί ούτε αυτή η μερική ρύθμιση στους αρμοδίους των νοσοκομείων όπου ασκούνται οι γιατροί!…. Τα νέα παιδιά λοιπόν που σήμερα ξέρουν πολύ καλά τι γίνεται σε άλλες χώρες είναι φυσικό να επιλέγουν την μετάβασή τους αλλού.
2. Σε όλο τον κόσμο οι θέσεις για ειδικότητα δίδονται με κάποια διαδικασία επιλογής ώστε αυτοί που κοπίασαν για να μπορούν να συμμετέχουν σε συγκριτικές προσπάθειες, να επιλέγουν κατά προτεραιότητα το νοσοκομείο που επιθυμούν και σε εύλογο χρόνο. Γιατί σε όλο τον κόσμο τα νοσοκομεία δεν είναι πουθενά τα ίδια και βέβαια ο καθένας δικαιούται να έχει και προσωπικά κριτήρια (στο δικό μας νομοσχέδιο είχε προβλεφθεί γραπτή δοκιμασία για να είναι αδιάβλητη και να μη χωρούν παρεμβάσεις). Έμεινε βέβαια στο συρτάρι. Στο ισχύον ακόμη σύστημα εδώ οι θέσεις δίδονται βάση λίστας αναμονής μερικών ετών που δεν ισχύει πουθενά αλλού. Αλλά και στη χώρα μας από πολλά χρόνια καμία θέση εκπαίδευσης ή εργασίας δεν είναι με λίστα αναμονής. Από ορισμένους αλλά κύρια από φοιτητές υποστηρίχθηκε πως αυτό είναι δημοκρατική διαδικασία. Η αλήθεια όμως είναι πως αυτή η διαδικασία είναι το αντίθετο. Εγώ προσωπικά την έχω χαρακτηρίσει και στα αμφιθέατρα σαν ταξική. Γιατί όποιος έχει οικονομικές και κοινωνικές δυνατότητες, κάνει αίτηση για το νοσοκομείο που επιθυμεί και στα χρόνια αναμονής κάνει ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα, ή μία διδακτορική διατριβή ή πάει για κάτι ιδιαίτερο σε μία άλλη χώρα προσωρινά. Απεναντίας όποιος έχει άμεση ανάγκη να έχει μισθό, κάνει αίτηση για όποιο νοσοκομείο είναι πιο σύντομα και ας μην είναι κατά τα άλλα της προτίμησης του. Τα τελευταία χρόνια πολλοί είπαν πως αφού έφυγαν τόσοι πολλοί γιατροί και οι αναμονές είναι λιγότερες και για μερικά νοσοκομεία καθόλου, έπαψε να είναι πρόβλημα η λίστα. Αυτό όμως δεν είναι αληθινό για δύο λόγους. Πρώτον γιατί σε αρκετές ειδικότητες που έχουν μεγαλύτερη ζήτηση, οι αναμονές είναι ακόμη δύο και τρία χρόνια. Δεύτερο γιατί όποιος κοπίασε διαβάζοντας για να μπορεί να διεκδικήσει αυτό που θέλει,δικαιούται να προηγηθεί και χρονικά και όχι με την ημερομηνία της αίτησης του. Η αναμονή μερικών χρόνων συμπίπτει με την πιο πρόσφορη για προσπάθεια ηλικία των νέων συναδέλφων και έτσι δεν είναι παράξενο που τους οδηγεί στην απόφαση να φύγουν για άλλη χώρα. Το θέμα έμεινε πολλά χρόνια στα συρτάρια του Υπουργείου.Στην τελευταία Κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας έδωσε οδηγία στην Επιτροπή Εκπαίδευσης του ΚΕΣΥ να μην ασχοληθεί με το θέμα της λίστας αναμονής παρότι ο Πρόεδρος της Επιτροπής ήταν Καθηγητής Ιατρικής και σχεδόν όλα τα Μέλη της ήταν Καθηγητές Ιατρικής και Διευθυντές μεγάλων νοσοκομείων της χώρας!.....
Η ίδια αδράνεια που έχει καταγραφεί για την ειδικότητα των γιατρών, έχει παρατηρηθεί και για τις εξειδικεύσεις της Ιατρικής που είναι μία σύγχρονη ανάγκη από την εξέλιξη της επιστήμης σε όλο τον κόσμο και φυσικά και στην χώρα μας (άρθρο μου στο περιοδικό του ΙΣΑ, Ιανουάριος 2019). Έχουμε τουλάχιστον 20 νοσοκομεία, γενικά και ειδικά, που έχουν τις διεθνείς προδιαγραφές να δίνουν και εξειδικεύσεις μετά την βασική ειδικότητα και όμως έχουν θεσμοθετηθεί πολύ λίγες όπως Εντατική θεραπεία, Νεογνολογία, Λοιμωξιολογία και από το καλοκαίρι του 2019 η Παρεμβατική Καρδιολογία. Τυπικό παράδειγμα αδρανείας είναι η Χειρουργική Ογκολογία, ενώ έχουμε 4 Ειδικά Ογκολογικά νοσοκομεία και είχε περάσει και από το ΚΕΣΥ το 2013 όταν ήταν Πρόεδρος ο συνάδελφος Ανδρέας Σερέτης. Είναι και αυτό λόγος φυγής νωρίτερα ή αργότερα.
Ευχόμαστε και ελπίζουμε τώρα που το Υπουργείο, εξαιτίας των γεγονότων της Πανδημίας θα ασχοληθεί με τα Κρατικά νοσοκομεία και το ΕΣΥ, να συμπεριλάβει στις αποφάσεις και όσα παραπάνω αναφέρθηκαν. Γιατί εκτός από τις υποδομές και τη χρηματοδότηση, πρέπει να αξιοποιηθεί το έμψυχο δυναμικό που είναι η πολύτιμη κινητήρια δύναμη. Αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι μία απώλεια κοινωνικού θησαυρού!.....
Διονύσης Κ.Βώρος
Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής
Πανεπιστημίου Αθηνών
Τηλ.: 210-6972 957,6944 561888
Email: diovoros@med.uoa.gr
11. Η Πολυκλινική Αθηνών των αδελφών Ανδρέα και Νικόλαου Αλιβιζάτου. Ένα Ίδρυμα με ιδιαίτερη πορεία και προσφορά.
Η ΠΟΛΥΚΛΙΝΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ ΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΑΝΔΡΕΑ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΥ.
ΕΝΑ ΙΔΡΥΜΑ ΜΕ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΠΟΡΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑ.
Κοινωνία η οποία δεν συγκινείται από τον ανθρώπινον πόνον και δεν παρέχει κλίνην εις τον ατυχήσαντα ασθενή, είναι κοινωνία εστερημένη ανθρωπίνων παλμών και αισθημάτων και αδικεί εαυτήν και την ανθρωπίνην αποστολήν.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΠ. ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ
* Διονύσης Βώρος
Την Πολυκλινική Αθηνών ή Πολυκλινική των Αλιβιζάτων την εγνώρισαν για έναν αιώνα οι Κεφαλονίτες και από το νησί αλλά και οι Κεφαλονίτες της Αθήνας σαν να ήταν σπίτι τους στη δύσκολη στιγμή της αρρώστιας της τρεχούμενης ή και βαριάς. Και ήταν σπίτι τους, αφού οι πόρτες ήταν πάντα ανοικτές και τόσο οι γιατροί όσο και οι νοσηλεύτριες (αργότερα και νοσηλευτές)τους αντιμετώπιζαν όχι μόνο σαν ασθενείς αλλά σαν ανθρώπους. Αυτό ήταν το κλίμα. Και δίπλα από την είσοδο, στα δεξιά, έβλεπαν, αν ήθελαν, και τον Άγιο Γεράσιμο στο μικρό εκκλησάκι του, για να τους θυμίζει τον τόπο τους στο κέντρο της πρωτεύουσας.
Αλλά η Πολυκλινική εκτός από τα παραπάνω ήταν για την Αθήνα κι όλη τη χώρα κάτι ακόμη πιο σημαντικό και ασυνήθιστο και γι’ αυτό έμεινε στην ιστορία μαζί με τη μνήμη των Ιδρυτών της και των Πρωτεργατών της.Παρότι ήταν Ιδιωτική Κλινική και αργότερα Ιδιωτικό Νοσοκομείο, έφθασε σε πολύ υψηλό επίπεδο επιστημονικά, πρωτοστάτησε για τις νέες ειδικότητες της εξελισσόμενης Ιατρικής. Έγινε χώρος διδασκαλίας για νέους γιατρούς και φοιτητές με αμφιθέατρο στο ισόγειο και απόκτησε τον επίσης μεγάλο τίτλο, αυτόν του κοινωφελούς Ιδρύματος, αφού είχε πρόνοια και για φτωχούς, απόρους και ανασφάλιστους όπως και σύμβαση για φτωχά ταμεία.
* Ο Διονύσης Βώρος είναι Oμότιμος Καθηγητής Χειρουργικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Οι Ιδρυτές και η Πορεία.
Ο Ανδρέας και ο Νικόλαος Αλιβιζάτος που ίδρυσαν την Πολυκλινική, ήταν παιδιά του Σπύρου Αλιβιζάτου και ανίψια του Πέτρου Αλιβιζάτου, γιατρού που σπούδασε στη Νεάπολη της Ιταλίας και άσκησε την Ιατρική στο Αργοστόλι. Ο Νικόλαος Αλιβιζάτος (1872-1945) σπούδασε Ιατρική στη Γαλλία και έγινε χειρουργός. Εξελέγη Καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών (1918)και επίσης στο Αρεταίειο Νοσοκομείο (1930). Ως Πρύτανης του Πανεπιστημίου δρομολόγησε τα εργαστήρια της Ιατρικής Σχολής στο Γουδί και την Πανεπιστημιακή Λέσχη στη οδό Ιπποκράτους. Διετέλεσε και Βουλευτής Κεφαλονιάς και Ιθάκης με το Κόμμα των Φιλελευθέρων. Ο Ανδρέας Αλιβιζάτος (18831953) σπούδασε επίσης στη Γαλλία Ιατρική και έγινε Παθολόγος, ενώ επίσης ασχολήθηκε με τα εργαστήρια Μικροβιολογίας και Φαρμακολογίας, που ήταν τότε πεδία εξέλιξης της Ιατρικής.Εργάσθηκε ως Παθολόγος σχεδόν αποκλειστικά στην Πολυκλινική, όπου φαίνεται πως αποτέλεσε και το κύριο πρόσωπο ανάπτυξης και λειτουργίας της. Η προσήλωσή του στην ιδέα της προσφοράς της ιατρικής φροντίδας στον άνθρωπο και η αγάπη του για την Κεφαλονιά συνέβαλαν στο να οδηγήσει τους Παναγή και Αντωνία Ματζαβινάτου ν’αφήσουν την περιουσία τους για την ίδρυση του Ματζαβινάτειου Νοσοκομείου στο Ληξούρι.
Οι αδελφοί Αλιβιζάτοι έχοντας προφανώς πολύ υψηλή την αίσθηση του τι είναι παροχή στον ασθενή, ίδρυσαν το 1903 την Πολυκλινική Αθηνών ως «Κοινωφελές Ίδρυμα Ιδιωτικού Δικαίου» σε μια Αθήνα που είχε το Δημοτικό Νοσοκομείο, τον Ευαγγελισμό και το Αρεταίειο Νοσοκομείο. Η εγκατάσταση έγινε αρχικά σε ένα μικρό χώρο στην οδό Σωκράτους 56 και τον επόμενο χρόνο σ’ένα λίγο μεγαλύτερο, στην οδό Αθηνάς 57. Το πνεύμα αυτής της μεγάλης απόφασης και η έννοια του Κοινωφελούς Ιδρύματος παρ’ ότι ήταν ιδιωτική πρωτοβουλία,γίνεται αντιληπτό πολύ εύκολα από το γεγονός ότι η εξέταση των ασθενών, που δεν είχαν οικονομική δυνατότητα, ορίσθηκε να έχει οικονομική επιβάρυνση (επίσκεψη)το 1/20 της τότε καθιερωμένης επίσκεψης στην περιοχή της Πρωτεύουσας, δηλαδή σχεδόν συμβολική. Το 1905, επειδή η προσέλευση ασθενών αύξανε, η εγκατάσταση έγινε σε χώρο μεγαλύτερο, στη οδό Πειραιώς 3, όπου είναι μέχρι σήμερα, σε κτήριο που ήταν μέχρι τότε σχολείο. Στο χώρο του σχολείου, κτίστηκε νέο κτήριο κατάλληλο για νοσοκομείο μεταξύ των ετών 1921-1933.
Στο κτήριο αυτό προστέθηκε εκκλησάκι αφιερωμένο στον Άγιο Γεράσιμο – στοιχείο που δήλωνε και τη σχέση του Ιδρύματος και των ιδρυτών αλλά και μεγάλου μέρους των εργαζομένων και των ασθενών με την Κεφαλονιά. Οι Αλιβιζάτοι έκαμαν ακόμη ένα βήμα που ήταν ιδιαίτερο. Κάλεσαν μοναχές από τα μοναστήρια της Κεφαλονιάς, να λειτουργήσουν ως νοσηλεύτριες στο Κοινωφελές Ίδρυμα, δίνοντας έτσι πολύ πρακτικό νόημα στην επιλογή της ζωής τους. Το εκκλησάκι θα ήταν σημείο αναφοράς στην επιλογή τους αυτή. Λίγο μετά οι μοναχές αποτέλεσαν τη βάση για τη δημιουργία Σχολής Αδελφών στην Πολυκλινική.
Η ιδιαίτερη κοινωνική προσφορά της Πολυκλινικής εκδηλώθηκε και στις περιόδους πολέμων. Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913άνοιξε την αγκαλιά της σε τραυματίες του πολέμου και κατά τον Ελληνο-Ιταλικό προσχώρησε στο πρόγραμμα του 8ου Στρατιωτικού Νοσοκομείου. Στη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου χάθηκε η ισορροπία, όπως σε όλη την κοινωνία, με αποτέλεσμα να υποστεί το κτήριο μεγάλες ζημιές. Έγιναν επιδιορθώσεις, οπότε και λειτούργησε πάλι (19451947) και την επόμενη χρονιά (1948) προστέθηκαν όροφοι, για να φθάσει στη μορφή που υπάρχει και τώρα.
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Ιδρύματος σε όλη τη διαδρομή του χρόνου, είχε τη σύνθεση που προβλεπόταν από τον νόμο και τις συγκυρίες με πολλές προσωπικότητες της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής ζωής, αλλά πάντα είχε σαν βάση την οικογένεια Αλιβιζάτου σε τρεις γενεές, με πρωταγωνιστές τους ιδρυτές Ανδρέα και Νικόλαο Αλιβιζάτο, τον αδελφό τους Καθηγητή της Θεολογίας Αμίλκα Αλιβαζάτο, τον συγγενή τους επίσης Καθηγητή της Υγιεινής Γεράσιμο Αλιβιζάτο, τον Καθηγητή της Χειρουργικής Κωνσταντίνο Αλιβιζάτο (γιοτου Νικολάου) και τον Υφηγητή της Παθολογίας Ιωάννη (John) Αλιβιζάτο, έγκριτο Ενδοκρινολόγο και πρωτοπόρο του κλάδου του, που διηύθυνε πολλά χρόνια την Παθολογική Κλινική και παρέδωσε το 1990 εκ μέρους της οικογένειας το νοσοκομείο στο νεοσύστατο ΕΣΥ χωρίς οικονομικό αντάλλαγμα.
Οι μεγάλες ιδιαιτερότητες της Πολυκλινικής
Οι λόγοι που το Ίδρυμα πέρασε στην ιστορία, είναι πραγματικά πρωτόγνωροι για τη χώρα μας αλλά ίσως και ευρύτερα.
Καταρχάς είναι η πρώτη Ιδιωτική Κλινική στην Αθήνα και στη χώρα, που πολύ σύντομα πήρε τη μορφή Νοσοκομείου, όπως παρακάτω θα αναφερθώ, και μάλιστα με κοινωνικό πρόσωπο. Μερικά χρόνια αργότερα λειτούργησε για λίγες δεκαετίες με αρκετή ομοιότητα το Γερουλάνειο Ίδρυμα στην οδό Χαριλάου Τρικούπη με πρωτεργάτες τον διαπρεπή Καθηγητή της Χειρουργικής Μαρίνο Γερουλάνο και τον άξιο συνεργάτη του Νικόλαο Σμπαρούνη. Ίσως το πρώτο ήταν ένα παράδειγμα για το δεύτερο. Η ιστορία τέτοιων άθλων τελείωσε εκεί.
Οι ασυνήθιστες δραστηριότητες που έλαμψαν στην Πολυκλινική, ήταν οι παρακάτω:
1. Εκπαίδευση Γιατρών και Φοιτητών. Η άποψη των ιδρυτών ήταν σαφής: όπου νοσηλεύονταν ασθενείς πρέπει να εκπαιδεύονται γιατροί. Γι’ αυτό και από το 1953 στο ισόγειο του νοσηλευτηρίου φτιάχτηκε αμφιθέατρο διδασκαλίας με ικανή χωρητικότητα. Επρόκειτο για κορυφαία πράξη. Άλλωστε, δεν ξανάγινε ποτέ κάτι παρόμοιο σε ιδιωτικό χώρο. Ο Ανδρέας Αλιβιζάτος που δεν ήταν πανεπιστημιακός, έχοντας εκπαιδευθεί, όπως αναφέρθηκα παραπάνω, στη Φαρμακολογία και τη Μικροβιολογία, εκπαίδευε επίσημα φοιτητές του Τμήματος Χημείας και Φαρμακευτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έτσι πέρασε από εκεί ως φοιτητής και αργότερα ως φαρμακοποιός και ο συμπατριώτης μας Θεόδωρος Μάντουκας. Όταν αργότερα δημιουργήθηκαν Κλινικές των διαφόρων ειδικοτήτων, ήδη από τη δεκαετία του 1950 αναγνωρίσθηκε επίσημα να δίνει ειδικότητα σε γιατρούς.Από τους πρώτους ήταν και ο δάσκαλός μου στα πρώτα βήματα Γεράσιμος Πεντόγαλος.Αυτό συνεχίσθηκε μέχρι το 2010, οπότε εντάχθηκε στο συγκρότημα Ευαγγελισμός και Οφθαλμιατρείο.
Από τη δεκαετία του 1960 δεχόταν φοιτητές της Ιατρικής Αθηνών για κλινική άσκηση Δ΄ και ΣΤ΄ έτους, ιδιαίτερα στην Παθολογική Κλινική, που διηύθυνε ο Υφηγητής Ιωάννης (John) Αλιβιζάτος. Αλλά και πριν από τον Αλιβιζάτο, όταν την ευθύνη του Εξωτερικού Παθολογικού Ιατρείου είχε ο αξέχαστος στους Κεφαλονίτες συμπατριώτης και εξαίρετος Παθολόγος Σπύρος Γεννατάς, πολλοί φοιτητές και νέοι γιατροί πήγαιναν αυτοβούλως για άσκηση λόγω του μεγάλου αριθμού ασθενών που έφθαναν κάθε μέρα. Σ’ αυτούς τους χώρους έκανε τα πρώτα του βήματα και ο έγκριτος Κεφαλονίτης Ορθοπαιδικός Γεράσιμος Μιχαλάτος, που για πολλές δεκαετίες μετέπειτα τον γνώρισαν οι συμπατριώτες μας και όλη η Ελλάδα στο Ασκληπιείο της Βούλας. Τα παραπάνω δεν έχουν επαναληφθεί σε άλλο Ιδιωτικό Ίδρυμα εκτός, όπως αναφέρθηκα, από το Γερουλάνειο Ίδρυμα.
2. Είναι απίστευτο αλλά αληθινό και καταγεγραμμένο στη Ιατρική Ιστορία της χώρας μας ότι στην Πολυκλινική ξεκίνησαν και αναπτύχθηκαν τέσσερις ειδικότητες της Ιατρικής, πριν οργανωθούν στα Κρατικά Νοσοκομεία της Αθήνας. Αυτές είναι: α) Η Ουρολογία που άρχισε από το 1915 από τον μετέπειτα Καθηγητή Σπύρο Οικονόμο, συγγενή των Αλιβιζάτων, και συνεχίσθηκε από τον Υφηγητή Ν. Δαβίλλα, μετέπειτα Διευθυντή του Κρατικού Νοσοκομείου Αθηνών. β)Η Ενδοκρινολογία και διαγνωστική με ισότοπα από τον έγκριτο Υφηγητή Ιωάννη Αλιβιζάτο το 1955. γ) Η Νευροχειρουργική το 1956 από τον Δώρο Οικονόμο (γιο του Ουρολόγου) που εκπαίδευσε και γενιά ολόκληρη νέων Νευροχειρουργών (Α.Προσελέντης, Α. Κωνσταντινίδης, Θ. Λεβέντης). δ) Η Καρδιοχειρουργική το 1962από τον Νικόλαο Οικονόμο (αδελφό του Νευροχειρουργού) μετέπειτα Καθηγητή και Διευθυντή του Πανεπιστημιακής Χειρουργικής Κλινικής του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου.Μία συγγενής μου, που χειρουργήθηκε εκεί σε νεαρή ηλικία για στένωση μητροειδούς το 1963, έφυγε από τη ζωή στα 80 της από άλλη αιτία. Σήμερα που συγκυριακά γράφεται από την Ελληνική Χειρουργική Εταιρεία η εξέλιξη της Χειρουργικής στη χώρα μας τον περασμένο αιώνα, όλα τα παραπάνω θα έχουν εκεί περίοπτη θέση και θα είναι δύσκολα κατανοητά από τους νέους συναδέλφους μας. Το ενδιαφέρον για το επιστημονικό επίπεδο αφορούσε όλα τα τμήματα. Ενδεικτικό είναι ότι στην ίδια περίοδο είχαν τις διευθύνσεις του Οφθαλμολογικού και Ωτορινολαρυγγικού Τμήματος αντίστοιχα οι Υφηγητές Σπύρος Σπυράτος και Γεώργιος Γκούφας.
3. Το κοινωνικό πρόσωπο της Πολυκλινικής ήταν ακόμη πιο πρωτότυπο από το επιστημονικό και εκπαιδευτικό της παράδειγμα. Και δεν αναφέρομαι στο ότι για τους Κεφαλονίτες του νησιού και της Αθήνας ήταν πάντα μια πόρτα ανοικτή σαν το σπίτι τους και ο υπεύθυνος του Εξωτερικού Παθολογικού Ιατρείου Σπύρος Γεννατάς και οι νοσηλεύτριες, πιο πολλές Κεφαλονίτισσες, τους δέχονταν χωρίς ραντεβού και εισιτήρια. Θα αναφερθώ σε πράξεις και πρακτικές που αφορούσαν τους πάντες και περισσότερο τους αδύναμους. Ήδη αναφέρθηκα παραπάνω πως από το ξεκίνημα στην οδό Σωκράτους και στην οδό Αθηνάς, για όσους δεν είχαν χρήματα, η εξέταση είχε δαπάνη το 1/20 της τρεχούμενης επίσκεψης. Ήταν απόδειξη της νοοτροπίας των ιδρυτών. Αλλά και όταν το Ίδρυμα έγινε νοσηλευτήριο, προέβλεπε κρεβάτια για άπορους ασθενείς. Και ήταν αργότερα η πρώτη και μοναδική Ιδιωτική Κλινική, που έκανε σύμβαση με τον ΟΓΑ από τα πρώτα χρόνια της παρουσίας του.
Όμως, εκτός από τους αδύναμους ασθενείς, οι ιδρυτές της Πολυκλινικής και οι συνεχιστές τους έδειξαν έμπρακτη εκτίμηση και στήριξη σ’ ένα μεγάλο αριθμό γιατρών με ικανότητες και κοινωνική υπευθυνότητα, που όμως το επίσημο κράτος μετά την Εθνική Αντίσταση και τον Εμφύλιο πόλεμο ήθελε να κρατήσει έξω από τα Πανεπιστήμια και τα Νοσοκομεία ακόμη και για λόγους εκπαίδευσης. Αυτή η φροντίδα της οικογένειας, εκδηλώθηκε κύρια από τον Καθηγητή της Χειρουργικής Κωνσταντίνο Αλιβιζάτο (γιο του Νικολάου), Διευθυντή της Πανεπιστημιακής Χειρουργικής Κλινικής του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου από το 1948 μέχρι το 1970. ΟΚ. Αλιβιζάτος παράλληλα με τις υποχρεώσεις του στο Πανεπιστήμιο ήταν πάντα παρών στα δρώμενα της Πολυκλινικής, επιστημονικά, εκπαιδευτικά και διοικητικά(ως μέλος του Δ.Σ.). Έτσι, με το κύρος που είχε, επιστημονικά και κοινωνικά και ως εκ τούτου τη δύναμη απέναντι στην κρατική νοοτροπία, αλλά και επειδή προφανώς βαθιά τον εξέφραζε, έκανε κάτι το μοναδικό, που πολλοί γιατροί της γενιάς μου το μάθαμε και από πρώτο χέρι, από πρόσωπα. Έκανε «δεκτούς» για λόγους εκπαίδευσης και στη συνέχεια εργασίας, τόσο στο Ιπποκράτειο όσο και στην Πολυκλινική, πολλούς γιατρούς για διάφορες ειδικότητες, που διαφορετικά έπρεπε να βρουν δρόμο διαφορετικό ίσως και σε άλλη χώρα. Έζησε τη χαρά και βίωσε την ευγνωμοσύνη τους, γιατί οι περισσότεροι από αυτούς έγιναν έγκριτοι επιστήμονες και λειτουργοί, που τίμησαν την Ιατρική και την Κοινωνία. Ανάμεσα σ’ αυτούς,που βρήκαν δρόμο σ’ εκείνη τη φάση στο Ιπποκράτειο, ήταν και ο διαπρεπής συμπατριώτης μας χειρουργός, που όλοι οι αναγνώστες γνωρίσατε, ο Γεώργιος Αυλάμης.
Στην Πολυκλινική, «η στέγη» που είχε προσφέρει ο Κωνσταντίνος Αλιβιζάτος και οι συγγενείς του, φαίνεται πως ήταν ακόμη μεγαλύτερη και αποκαλύφθηκε με τη δικτατορία το 1967. Τότε ορισμένοι γιατροί της Νευροχειρουργικής Κλινικής, που λειτουργούσε με Διευθυντή τον Δώρο Οικονόμο και είχε δεσπόζουσα θέση στη χώρα μας, μεταφέρθηκαν συλληφθέντες από τη Χούντα στη Λέρο ή υπέστησαν άλλους περιορισμούς, ώστε να επηρεασθεί για αρκετό διάστημα η λειτουργία της Νευροχειρουργικής Κλινικής. Ήταν ένα από τα πολλά δείγματα της απάνθρωπης συμπεριφοράς εκείνης της εξουσίας, που όμως δεν την πολέμησαν όλοι οι Έλληνες και όλοι οι θεσμοί της κοινωνίας. Γι’ αυτό και παρεμφερής άρρωστη συμπεριφορά από τους κρατούντες προς κοινωνικά υπεύθυνους ανθρώπους δεν έσβησε μέσα στην κοινωνία μας τα χρόνια που ακολούθησαν.
Αυτό το μεγαλείο που ονομάσθηκε Πολυκλινική Αθηνών,αφού δεν ήταν κερδοσκοπικό, όπως οι επιχειρήσεις, ήταν επόμενο πως κάποια στιγμή θα λύγιζε μπροστά στις τεράστιες οικονομικές απαιτήσεις (σε δαπάνες) της σύγχρονης Ιατρικής. Όπως έγινε μερικά χρόνια πριν με το Γερουλάνειο. Το 1990,με το ξεκίνημα του θεσμού του ΕΣΥ, παραδόθηκε στο κράτος από τον τελευταίο Πρόεδρό του στο Ίδρυμα, τον αείμνηστο στυλοβάτη του, τον Ιωάννη (John) Aλιβιζάτο. Αλλά και αυτή η τελευταία πράξη είχε το πνεύμα που είχε καλλιεργήσει η οικογένεια: δεν πουλήθηκε, αλλά παραχωρήθηκε στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.
Για λόγους οικονομικούς, δηλαδή για τις μεγάλες δαπάνες από την εξέλιξη της Ιατρικής, αυτό το μικρό για τον σύγχρονο κόσμο νοσοκομείο υπέκυψε και το κράτος το 2010 το «ένωσε», για να συλλειτουργήσει με τον Ευαγγελισμό και το Οφθαλμιατρείο, και στην συνέχεια το μετέτρεψε από Νοσοκομείο σε Κέντρο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας. Στο μεταξύ, η Πολυκλινική Αθηνών είχε συμπληρώσει πάνω από έναν αιώνα λαμπρής παρουσίας και είχε δώσει πολλά στην Ιατρική, στη εκπαίδευση των γιατρών και στην κοινωνία των ασθενών.Και ένα παράδειγμα – μάθημα στην κοινωνία ολόκληρη για το ποιες είναι οι αξίες στη ζωή, όταν η θεώρηση είναι ανθρώπινη.
Επίλογος
Η ιστορία της Πολυκλινικής ήταν μία ξέχωρη πρωτοβουλία, που έχει αφήσει αποτελέσματα τόσα πολλά, που ίσως και οι ιδρυτές της δεν είχαν φαντασθεί. Ήταν καρπός μιας νοοτροπίας και αντίληψης περί την άσκηση της Ιατρικής και μιας κοινωνικής ιδεολογίας, που συνεχίσθηκε σε τέσσερις γενιές μέχρι σήμερα στους τομείς της Ιατρικής, της Έρευνας στη Βιολογική Χημεία(τώρα στην Αμερική από απογόνους τους), στη Θεολογία, στη Νομική και στην Πολιτική μέχρι τις μέρες μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Καταστατικόν «Πολυκλινικής Αθηνών», Τυπογραφείον «Παλλιγενεσίας», Αθήναι 1904.
- Γενικά Αρχεία Νοσοκομείου Αθηνών «Πολυκλινική», 1903-2003. Παρελθόν, Παρόν και Μέλλον, έκδοση Πολυκλινικής, Νοέμβριος 2003.
- ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ ΠΕΤΡΟΣ, «Πολυκλινική Αθηνών.Νικόλαος και Ανδρέας Αλιβιζάτος», εισήγηση στο 7ο Συμπόσιο Φυσιατρικής, Αργοστόλι 1999.
- ΒΩΡΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ, «Γιατροί από την Κεφαλονιά στις Ιατρικές Σχολές της χώρας», περ. Η Κεφαλονίτικη Πρόοδος, τχ. 5 (Ιανουάριος–Μάρτιος 2013), σσ.8-16.
- ΜΑΡΚΕΤΟΣ ΣΠΥΡΟΣ, Ιστορία της Ιατρικής του 20ού αιώνα. Ι. Οι Έλληνες πρωτοπόροι – 11 -Νικόλαος Σπ. Αλιβιζάτος (1872-1945), εκδ. ΖΗΤΑ, Αθήνα 2011.
12. Προβλήματα σχετικά με την Ειδικότητα της Χειρουργικής.
Πανελλήνιο Συνέδριο Θεσσαλονίκης-Προεδρείο, Ιούνιος 2021.
''Αγαπητοί Συνάδελφοι,
Επειδή δεν μπόρεσα να είμαι παρών έκρινα χρήσιμο λόγω της σοβαρότητας του θέματος να εκθέσω τα παρακάτω:
Έγιναν πολλές προσπάθειες τα τελευταία 25 χρόνια να θεσμοθετηθεί η υποχρέωση που έχουμε για την εκπαίδευση και την άσκηση των γιατρών στην φάση της ειδικότητας. Τα γνωρίζω προσωπικά άμεσα γιατί συμμετείχα5 συνεχόμενα χρόνια στην Επιτροπή του ΚΕΣΥ και συνάντησα τους Υπουργούς Υγείας της τελευταίας 10ετίας. Υπήρξε δυστυχώς διαχρονική αδράνεια από το Υπουργείο Υγείας και πολλούς θεσμικούς φορείς του χώρου μας.
Όμως το 2019 μετά από πίεση των περισσότερων Επιστημονικών Εταιρειών, εν προκειμένω της Εταιρείας μας, ΕΧΕ, το ΚΕΣΥ πήρε απόφαση για την χειρουργική και έγινε Νόμος του Κράτους με το ΦΕΚ 2382 της 19/6/2019 (τεύχος 20).
Νομίζω πως όταν εφαρμοσθεί θα δούμε το αδύνατο σημείο του αριθμού επεμβάσεων ανά πάθηση αντί του ποσοστού επί του συνόλου. Αλλά οι βελτιώσεις είναι πάντα εφικτές.
Ατυχώς αυτό δεν εστάλη ποτέ σαν οδηγία στο νοσοκομεία και στις χειρουργικές κλινικές της χώρας. Το διασταύρωσα και πρόσφατα.
Είναι όμως και ειρωνικό, μετά από τόσες προσπάθειες,ότι και οι ενδιαφερόμενοι δηλαδή οι ειδικευόμενοι και οι υποψήφιοι για ειδικότητα που προφανώς το γνωρίζουν και έπρεπε να το γνωρίζουν, δεν τα αναζήτησαν και δεν απαίτησαν την εφαρμογή του. Το ίδιο ισχύει και για τους φορείς που συμμετέχουν όπως Ενώσεις Νοσοκομειακών Γιατρών, Σύλλογοι Ειδικευομένων, Ιατρικοί Σύλλογοι και Ιατρικές Σχολές.
Νομίζω πως πρέπει άμεσα να γίνουν κινήσεις στην κατεύθυνση αυτή από όλους. Τα δίκαια αιτήματα δεν πραγματοποιούνται απλά από συζήτηση και συνθήματα αλλά με εγρήγορση, ενημέρωση και οργανωμένες απαιτήσεις.Εδώ δεν πρόκειται για χάρη αλλά είναι αναμφισβήτητο δικαίωμα.
Συναδελφικά,
Διονύσης Βώρος''
13. Η αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού για ένα νέο ΕΣΥ.
Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 18/7/2021.
Έχει εξαγγελθεί από τους αρμόδιους Κυβερνητικούς φορείς πως θα εκσυγχρονισθεί το Εθνικό Σύστημα Υγείας. Προφανώς και φυσικό είναι να εννοείται για μετά τον έλεγχο της Πανδημίας. Έχουν γραφτεί σαν προτάσεις πολλά από συναδέλφους γιατρούς και άλλους από τον χώρο της υγείας. Εστιάζουν και είναι επόμενο στην πρόσληψη γιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού και στην ενδεχόμενη συνεργασία (αν γίνει σωστά) με τον ιδιωτικό φορέα.
Όμως είναι πολύ ουσιαστικό και ίσως το πρώτο να αξιοποιηθεί σωστά το ανθρώπινο δυναμικό που είναι η ψυχή για κάθε χώρο και για τον χώρο της υγείας περισσότερο. Γιατί χωρίς να απαιτούνται χρήματα θα προκύψει ποιοτική αναβάθμιση και από τη σωστή λειτουργία εξοικονόμηση χρημάτων.
Έχει χρονίσει η αδράνεια και τα προβλήματα έγιναν πληγές. Κατά την γνώμη μου και αυτό έχει προκύψει από πολλές εκτιμήσεις, διαδικασίες, επιτροπές (που κι γω συμμετείχα) διαχρονικά, τα κύρια θέματα είναι τα παρακάτω:
1. Ο νόμος για την ειδικότητα των Γιατρών. Είναι σε εκκρεμότητα περίπου 20 χρόνια, ενώ είναι φτιαγμένος σύμφωνα με τα διεθνώς κρατούντα, με προσαρμογή στην Ελληνική πραγματικότητα. Μένουν αρρύθμιστα δύο σοβαρές πτυχές του:
α) η θεσμοθέτηση του δικαιώματος των ειδικευομένων γιατρών να εκπαιδευθούν από τους δασκάλους τους όσο είναι αναγκαίο όχι μόνο θεωρητικά αλλά και πρακτικά. Γιατί στο 60% των ειδικοτήτων, εκτός από την γνώση χρειάζεται και άσκηση (εκτέλεση πράξεων-skills) και έτσι γίνεται διεθνώς. Σήμερα η κύρια και ουσιαστική εκπαίδευση των γιατρών, μετά τις βασικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο, είναι στη φάση της ειδικότητας γιατί αυτήν θα ασκήσουν στην διαδρομή τους, β)Η διαδικασία επιλογής για την είσοδο στην ειδικότητα. Εξακολουθεί να ισχύει η λίστα αναμονής που δεν υπάρχει σε καμία χώρα ούτε είναι για καμία άλλη θέση εκπαίδευσης ή εργασίας στην χώρα μας.
Τα δύο παραπάνω προβλήματα είναι ίσως ο κύριος λόγος που οδηγεί τους νέους γιατρούς μας να φεύγουν σε ποσοστό μέχρι 50% μόλις πάρουν πτυχίο για να κάνουν ειδικότητα σε άλλη χώρα από όπου κατά κανόνα δεν θα επιστρέψουν ποτέ. Πρόκειται για απώλεια κοινωνικού θησαυρού (δημοσιεύσεις στην ιστοσελίδα μου www.dionysiosvoros.eu)
2. Η ανάγκη για τις εξειδικεύσεις.Η εξέλιξη της Ιατρικής, περισσότερο από ότι συμβαίνει σε άλλες Επιστήμες, έχει οδηγήσει παγκόσμια στην ανάδειξη και εξειδικεύσεων στον χώρο όλων των γνωστών μας ειδικοτήτων. Στην χώρα μας έχουμε τουλάχιστον 20 μεγάλα νοσοκομεία όπως τα Ογκολογικά, τα μεγάλα ορθοπεδικά ( Βούλας, ΚΑΤ) των Αθηνών, τα Παιδιατρικά, τα Πανεπιστημιακά και άλλα μεγάλα νοσοκομεία που από την υποδομή και τις δραστηριότητες τους θα μπορούσαν να δίνουν πολλές από τις καθιερωμένες πλέον διεθνώς εξειδικεύσεις με τα καθορισμένα σε άλλες χώρες κριτήρια. Αυτό όμως δεν γίνεται και παρά τις προσπάθειες που διαχρονικά έχουν γίνει, έχουμε 4-5 για το σύνολο όλων των ειδικοτήτων αντί για δεκάδες που θα μπορούσαμε. Αποτέλεσμα είναι ότι οι νέοι γιατροί όλων των ειδικοτήτων που θέλουν και είναι πλέον ανάγκη να εξειδικεύονται καταφεύγουν σε άλλες χώρες.
3. Κριτήρια επιλογής για την είσοδο και εξέλιξη των γιατρών. Αναμφίβολα η προϋπηρεσία στο ΕΣΥ είναι ουσιώδες κριτήριο για βαθμολόγηση (μοριοδότηση) γιατί ο κρινόμενος έχει προσφέρει υπηρεσίες και μάλιστα από δυσχερείς συνθήκες και έχει δοκιμασθεί στην πράξη.Αλλά και οι μετεκπαιδεύσεις και κύρια εξειδικεύσεις είναι πλέον αναγκαίο στοιχείο για τον εκσυγχρονισμό και την εξέλιξη του συστήματος. Ιδιαίτερα οι θέσεις Διευθυντών Κλινικών και Εργαστηρίων που έχουν καθοριστικό ρόλο για την Επιστημονική και Εκπαιδευτική λειτουργία και εξέλιξη της κάθε μονάδας πρέπει να είναι με διαδικασίες ανοικτές για όλους, από όλους τους χώρους. Και η προϋπηρεσία να λαμβάνεται υπόψιν χωρίς όμως να παραβλέπεται η αποδεδειγμένη πρόσθετη σύγχρονη εκπαίδευση και κύρια οι εξειδικεύσεις που θα δώσουν στα μεγάλα νοσοκομεία μας νέα πνοή και εξέλιξη.
4. Οι Διοικήσεις των Νοσοκομείων.Στον σύγχρονο κόσμο οι πολύπλευρες πλέον και δαπανηρές πτυχές της διοίκησης των νοσοκομείων, κύρια των μεγάλων, ανατίθενται σε ανθρώπους που έχουν κάνει ειδικές σπουδές (Hospital administration) για το θέμα αυτό και προέρχονται από τον χώρο της Ιατρικής ή των οικονομικών, νομικών και διοικητικών Επιστημών. Στην χώρα μας έκανε διορατικό βήμα ο αείμνηστος Καθηγητής Σπύρος Δοξιάδης σαν Υπουργός Υγείας στην πρώτη Κυβέρνηση της μεταπολίτευσης παροτρύνοντας κάποιους νέους της εποχής εκείνης να σπουδάσουν για αυτό σε άλλες χώρες. Δεν είχε μιμητές. Και είναι γεγονός πως από αρκετά χρόνια έγιναν και στην χώρα μας τέτοια προγράμματα σπουδών τόσο στα πρώην ΤΕΙ(τώρα Πανεπιστήμια) και στην Σχολή Δημόσιας Υγείας. Και άλλοι σπουδάζουν αντίστοιχα σε Πανεπιστήμια του Εξωτερικού. Οι έχοντες τέτοιες σπουδές,γιατροί ή όχι, έχουν την τεχνογνωσία και την δυνατότητα να επικοινωνούν εποικοδομητικά με τους εκλεγμένους Ιατρικούς Φορείς των νοσοκομείων (Τομεάρχες,Ιατρική Υπηρεσία, Επιστημονική Επιτροπή, Επιτροπή Δεοντολογίας) ώστε να υπάρχει κοινή πλεύση. Στην χώρα μας, όπως έγινε και πριν χρόνια, οι Διοικήσεις εκλέγονται με τα κριτήρια του περασμένου αιώνα. Έτσι ο εκσυγχρονισμός των νοσοκομείων δεν επιτυγχάνεται. Αλλά και οι δαπάνες δεν κατευθύνονται ορθολογικά. Η ορθή τακτική θα μπορούσε να εξοικονομήσει τόσα χρήματα που να καλυφθούν οι ανάγκες για πολλές θέσεις γιατρών και νοσηλευτών. Ας ελπίσουμε να το κατανοήσουν, έστω και αργά, οι αρμόδιοι.
14. Η Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ στον 21ο αιώνα.
Εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 7/7/2021.
Διάβασα στην «Κ» της 13.6.2021 το άρθρο του καθηγητή Θάνου Δημόπουλου
«Στόχοι για την ανάπτυξη της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ τον 21ο αιώνα» με
ιδιαίτερη προσοχή. Γιατί το θέμα είναι πολύ σοβαρό αφού αφορά την πρώτη
χρονικά και σε μέγεθος Ιατρική Σχολή της χώρας μας και επίκαιρο γιατί η
ανάγκη να συμπορευθούμε με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα επιτάσσει τον
εκσυγχρονισμό. Ο κ. Δημόπουλος, με τον οποίο συνυπήρξα πολλά χρόνια
στους ίδιους χώρους, έχει κάνει όλη τη διαδρομή του στη Σχολή αυτή, έχει
διατελέσει πρόεδρός της και είναι αρκετά χρόνια πρύτανης και ως εκ
τούτου είναι γνώστης. Γι’ αυτό όσα γράφει είναι τα πιο βασικά και οι
απόψεις του νομίζω σωστές.
Όμως για να γίνει το βήμα προς τον εκσυγχρονισμό, την πρόοδο, την
απόδοση και την ανύψωση του κύρους της Σχολής πρέπει πολλά προβλήματα
που έχουν εξελιχθεί σε πληγές, να αντιμετωπισθούν με γενναιότητα και
μάλιστα άμεσα. Νομίζω πως μπορώ να τα εκθέσω γιατί έζησα στον χώρο της
Σχολής από φοιτητής μέχρι και το τέλος της διαδρομής μου και λειτούργησα
σε μερικές σημαντικές θέσεις, όπως διευθυντής Κλινικής, αντιπρόεδρος
της Σχολής και εξ αυτού πρόεδρος των Πανεπιστημιακών Νοσοκομείων,
εκπρόσωπος της Σχολής στη Σύγκλητο και μέλος πολλών Επιτροπών, όπως
Προγράμματος Σπουδών, εγκατάστασης της Σχολής στο Αττικό Νοσοκομείο. Τα
προβλήματα αυτά πιστεύω πως είναι:
1. Το Πρόγραμμα Σπουδών. Το φτιάξαμε το 1985 με αφορμή τον τότε
πρόσφατο νόμο 1268/1982. Από τότε δεν έχει ουσιαστικά εκσυγχρονισθεί
παρά τις κοπιώδεις προσπάθειες και εισηγήσεις επιτροπών. Λόγος η άρνηση
των εκπροσώπων των φοιτητών από νεανικό φόβο ή έλλειψη εμπιστοσύνης, που
είχαν όμως όπλο τους την απειλή προς τον εκάστοτε πρόεδρο για την ψήφο
τους σε επερχόμενες εκλογές. Αποτέλεσμα: Είναι εκτός Προγράμματος
μαθήματα των σύγχρονων προγραμμάτων του κόσμου και των περισσότερων
σχολών της χώρας μας, όπως Αναισθησιολογία, Νευροχειρουργική, Κλινική
Γενετική, Τραυματολογία (ψηφίσθηκαν και δεν εφαρμόσθηκαν) και που έχουμε
αντίστοιχες κλινικές. Ενώ συγχρόνως καταλαμβάνουν χώρο στο Πρόγραμμα
μαθήματα που μπήκαν πριν από δεκαετίες από διάφορες συγκυρίες και δεν
διδάσκονται στα σύγχρονα προγράμματα, ούτε και στις άλλες Ιατρικές
Σχολές της χώρας μας.
2. Η αξιοκρατία ή μη στην επιλογή και εξέλιξη μελών
Διδακτικού Προσωπικού (ΔΕΠ) για όλες τις βαθμίδες, η προκήρυξη
«φωτογραφικών» θέσεων, οι μεροληπτικές μεταγραφές, η οικογενειοκρατία
(αναμφίβολα μερικοί εκτός από το όνομά τους έχουν και το έργο τους)
αποτέλεσαν διαχρονικά και μέχρι σήμερα προβλήματα που έφθασαν ακόμη και
στον ημερήσιο Τύπο από γνωστούς ακαδημαϊκούς και πολιτικούς (Θ. Βερέμης,
Χ. Μουτσόπουλος, Μ. Γιαννάκου) και απαξιώνουν τον θεσμό που λέγεται
Πανεπιστήμιο στην κοινωνία όλη. Αλλά το πιο θλιβερό είναι πως
δημιουργούν άσχημη ψυχολογία και έλλειψη εμπιστοσύνης στα νέα παιδιά που
σπουδάζουν και έρχονται στο Πανεπιστήμιο με διάθεση εκτός από τη γνώση
να δουν παραδείγματα για τις επιλογές τους στη ζωή.
3. Για την επιλογή και εκλογή σε θέσεις διοίκησης, εν προκειμένω
προέδρων της Σχολής και άλλων θέσεων, που αναφέρεται ο κ. Δημόπουλος,
δεν έχουν ακόμη κλείσει οι πληγές (μέχρι τον νόμο του 2011) από τη
συναλλαγή εκπροσώπων φοιτητικών παρατάξεων με τους υποψηφίους προέδρους
κ.ά. Ευχή και ανάγκη είναι να μην αναπαράγεται το ίδιο κλίμα ανάμεσα
στους υποψηφίους και τα μέλη ΔΕΠ σε σχέση με την εξέλιξή τους. Ήδη έχει
προκύψει η ανάγκη να αλλάξει η διαδικασία εκλογής διευθυντών Κλινικών
και Εργαστηρίων.
4. Η αναδιάρθρωση-διαίρεση της Ιατρικής Σχολής σε δύο τμήματα. Η
Σχολή μας όπως δομήθηκε και συμπληρώθηκε διαχρονικά από διάφορες
ευεργεσίες και συγκυρίες έχει σε μέγεθος αριθμό Διδακτικού Προσωπικού
και υποδομών τουλάχιστον διπλάσιο των Ιατρικών Σχολών του σύγχρονου
κόσμου και τριπλάσιο των νέων δικών μας Σχολών (που δέχονται όμως
παραπλήσιο αριθμό φοιτητών). Αυτό δημιουργεί λειτουργικά προβλήματα στον
σχεδιασμό και έλεγχο του έργου της σύμφωνα με τις διεθνείς εμπειρίες.
Στο Παρίσι η διαίρεση της μεγάλης σχολής σε επτά έγινε το 1968 (σήμερα
είναι πέντε). Στο Λονδίνο λειτουργούν τέσσερις Ιατρικές Σχολές στο ίδιο
Πανεπιστήμιο (University of London). Στη χώρα μας από το 1995 το θέμα
συζητήθηκε σε όλα τα επίπεδα (Σχολή, Σύγκλητος, Υπουργεία) και σε
σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό κ. Σημίτη στο γραφείο του, όπου δηλώθηκε
αποδοχή της πρότασης (λεπτομέρειες στην ιστοσελίδα μου:
www.dionysiosvoros.eu ).
Στο υπουργείο Παιδείας έχει συζητηθεί επί όλων των κυβερνήσεων των
τελευταίων ετών. Δεν έχει ποτέ δηλωθεί ο λόγος της μη υλοποίησης, ούτε
ποιοι θεσμικοί συνομιλητές των υπουργών διατύπωσαν άλλες απόψεις. Και
παρότι τα τελευταία 20 χρόνια υπάρχει και η πρόσκληση της λειτουργίας
του Αττικού Νοσοκομείου που από κάθε άποψη μπορούσε να είναι ο δεύτερος
πόλος (δεύτερο τμήμα), αφού ήδη το 1/3 της Ιατρικής μας Σχολής έχει εκεί
εγκατασταθεί. Παρεμφερές πρόβλημα υπάρχει και με το μέγεθος ορισμένων
Κλινικών που είχε θεσμοθετηθεί και ακυρώθηκε.
Όλα τα παραπάνω χρειάζονται σοβαρή και υπεύθυνη αντιμετώπιση. Αφορούν
θησαυρό της κοινωνίας μας. Οι νέοι γιατροί μας σε ποσοστό που αγγίζει
το 40% αναχωρούν για άλλες χώρες μόλις πάρουν το πτυχίο τους!
15. ''Ανοικτή κοιλιά'': Ενδείξεις-Τεχνικές-Επιπλοκές (εντερο-ατμοσφαιρικά
συρίγγια). Το κείμενο αυτό είναι κεφάλαιο σε υπό έκδοση βιβλίο του
Χειρουργικού Τομέα της Ιατρικής Σχολής Αθηνών.
"ΑΝΟΙΚΤΗ ΚΟΙΛΙΑ": ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ-ΤΕΧΝΙΚΕΣ
ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ (εντερο-ατμοσφαιρικά συρίγγια)
Δ.Βώρος, Γ.Σαρρής, Γ.Αναστασόπουλος, Α.Μαρίνης, Δ.Μαστοράκος
Η "Ανοικτή Κοιλιά"σαν εγχειρητική Τακτική, έγινε γνωστή, και αποδεκτή σαν σωτήρια διέξοδος, τις τελευταίες δεκαετίες κύρια από όταν έγινε γνωστό και αποδεκτό παγκόσμια και σε εμάς το Σύνδρομο Αυξημένης Ενδοκοιλιακής Πίεσης ((ΣΑΕΠ), Abdominal Compartment Syndrome (ACS) που παρουσιάζεται σε προηγούμενο κεφάλαιο του βιβλίου. Οι R.Ivatory και M.Schein πρωτεργάτεςτης μελέτης του ΣΑΕΠ, έχουν γράψει: «Όσο δεν το γνωρίζαμε χάθηκαν από αυτό χιλιάδες ασθενείς. Τώρα πρέπει να το σκεπτόμαστε, να το διαγιγνώσκουμε και να το αντιμετωπίζουμε». Όταν έγινε καλά γνωστό το ΣΑΕΠ, αποτέλεσε παντού πρόκληση.Εμείς το βάλαμε με ενδεικτική σχηματική εικόνα στο εξώφυλλο διδακτικού βιβλίου μας το 2002 (εικ.1). Στο παρελθόν πολλοί έμπειροι Χειρουργοί είχαν αναγκαστεί να αφήσουν για λίγα 24ωραανοιχτή τη μέση συνήθης εγχειρητική τομή της κοιλιάς όταν μετά από πολύωρες εγχειρήσεις με δύσκολες αιμοδυναμικές συνθήκες και οίδημα των σπλάχνων από μεγάλη χορήγηση υγρών, ήταν αδύνατο να συγκλεισθεί η κοιλιά ακόμη και με μεταλλικά ράμματα αφού εδήλωνε και ο αναισθησιολόγος πως ήταν αδύνατη η αναπνευστική υποστήριξη του ασθενούς λόγω της δευτερογενώς αυξημένης ενδοπνευμονικής πίεσης. Και η προσωρινή κάλυψη των σπλάγχνων γινόταν με μεγάλες γάζες (κομπρέσες) και χοντρά ράμματα nylon για μερική συμπλησίαση του δέρματος (εικ.2). Αν ο ασθενής επιζούσε, μετά από 2-3 24ωρα που υποχωρούσε το μεγάλο οίδημα, γινόταν κάποιου είδους σύγκλειση.
Τίτλοι Συγγραφέων:
- Δ.Βώρος, Χειρουργός, Νοσοκομείο ‘‘Ερρίκος Ντυνάν’’
- Γ.Σαρρής,Χειρουργός, Νοσοκομείο ‘‘Ερρίκος Ντυνάν’’
- Γ.Αναστασόπουλος, Χειρουργός, Νοσοκομείο‘‘Ερρίκος Ντυνάν’’
- Α.Μαρίνης, Χειρουργός, Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιά
- Δ.Μαστοράκης, Πλαστικός Χειρουργός, Νοσοκομείο ‘‘Μητέρα’’
Επίσης πολλοί χειρουργοί αφήναν με τον ίδιο τρόπο ανοικτή, έστω σε κάποια έκταση την τομή σε περιπτώσεις που έκριναν πως χρειαζόταν για κάποιες μέρες σίγουρη παροχέτευση της κοιλιάς κύρια για πυκνόρρευστα υγρά και νεκρώματα όπως σε παραμελημένες περιτονίτιδες, μεγάλα αποστήματα (πριν από την δυνατότητα της διαδερμικής με υπέρηχο ή αξονική τομογραφία παροχέτευσης) και νεκρωτική παγρεατίτιδα. Οι κομπρέσες πλέον λειτουργούσαν και σαν "δίαυλος" των επικίνδυνων υγρών. Σήμερα σε όλες αυτές τις περιπτώσεις και άλλες παρεμφερείς ως προς την ανάγκη, ακολουθούνται οι σύγχρονες τεχνικές ανοικτής κοιλιάς με τη σταδιακή διαδικασία που οδηγεί, αν ο βαριά ασθενής επιζήσει, στην τελική σύγκλειση του κοιλιακού τοιχώματος με άνεση χρόνου. Έχουμε για αυτό τη μεγάλη βοήθεια από την ΜΕΘ και τα άλλα σύγχρονα μέσα. Έτσι σήμερα αποδεχόμαστε τα παρακάτω:
ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΚΟΙΛΙΑΣ
1. Σύνδρομο αυξημένης ενδοκοιλιακής πίεσης (εφόσον δεν προκρίνεται η προσπάθεια συντηρητικής αγωγής)
2. Βαριά περιτονίτιδα (αν η κοιλιά δεν κλείνει)
3. Νεκρωτική Επιμολυσμένη Παγκρεατίτιδα που χειρουργείται με τις γνωστές ενδείξεις (αν η κοιλιά δεν κλείνει ή δεν παροχετεύονται τα νεκρώματα)
4. Νεκρωτική Παγκρεατίτιδα που μπορεί να μην έχει άλλες ενδείξεις για εγχείρηση αλλά παρουσιάζει επίμονο ΣΑΕΠ (Μελέτες Leppaniemi)
5. Ισχαιμικό έντερο που δεν αφαιρέθηκε και έχει ανάγκη στενής παρακολούθησης
6. Βαριά τραύματα της κοιλιάς με σοβαρή αιμορραγία (προδιάθεση για ΣΑΕΠ)
7. Μεταμόσχευση ήπατος που από εγχειρητικό χρόνο και χορήγηση υγρών έχει πιθανότητες για ΣΕΑΠ.
Σήμερα διεθνώς στις χειρουργικές ΜΕΘ (Surgical ICU) το 30% περίπου των ασθενών είναι με ανοικτή κοιλιά.
ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΚΟΙΛΙΑΣ.
Οι τεχνικές όπως είναι φυσικό άλλαξαν και αλλάζουν στα 30 χρόνια που πέρασαν.
1. Κομπρέσες γάζας (όπως αναφέρθηκαν παραπάνω).
Σήμερα η τακτική αυτή επιτρέπεται μόνο αν ο βαριά ασθενής (τραύμα,περιτονίτιδα ή άλλο) αντιμετωπίσθηκε σε περιφερικό νοσοκομείο που δεν υπήρχαν άλλα υλικά και φυσικά ο ασθενής αμέσως μετά διακομίζεται κεντρικότερα.Αντιμετωπίσαμε κι εμείς τέτοια διακομιδή (εικ.3 και 4).
2. Φερμουάρ(zipper) .Προτάθηκε και κατασκευάστηκε από τη Σχολή του Αμβούργου (D.Wittmann κα)από το 1989 και έγινε δεκτή σαν εύκολη διέξοδος αφού το"άνοιξε-κλείσε" δεν είχε δυσκολίες. Η καθήλωσή του γινόταν δεξιά και αριστερά στην απονεύρωση. Εμείς κάναμε χρήση πριν κυκλοφορήσει στην αγορά λόγω μιας προσωπικής συνάντησης με τον εισηγητή της στο νοσοκομείο του Αμβούργου από συγκυρία συνεδρίου. Δημοσιεύσαμε το 1990 στο περιοδικό της ΕΧΕ την πρώτη εφαρμογή του σε ασθενή μας με νεκρωτική παγκρεατίτιδα που είχε την τύχη να επιβιώσει από την νόσο (εικ.5). Τα χρόνια που ακολούθησαν, η μέθοδος σταδιακά εγκαταλείφθηκε γιατί δεν είχε περιθώρια συμπλησίασης της απονεύρωσης καθώς περνούσαν οι μέρες και ήταν φυσικά εφικτό. Ο ίδιος ο Wittmann που είχε επινοήσει και παρασκευάσει το zipper, επανήλθε από το Σικάγο πλέον με φύλλα συνθετικού υλικού που επέτρεπαν στην πορεία των ημερών να συμπλησιάζεται η απονεύρωση (Wittmann, Patch).
3. Bogota bag. Στις χώρες της Νότιας Αμερικής η τακτική της Ανοικτής Κοιλιάς έγινε ευρύτερα αποδεκτή, αλλά τα οικονομικά ήταν δύσκολα για την προμήθεια των υλικών του εμπορίου. Έτσι εφάρμοσαν την μέθοδο που πήρε το όνομα της πόλης που πρωτοεφαρμόσθηκε και είναι σε ευρεία χρήση μέχρι σήμερα από όλους μας. Πρόκειται για τον τρίλιτρο σάκο των υγρών που χρησιμοποιούν οι Ουρολόγοι για τις διουρηρθρικές επεμβάσεις της ουροδόχου κύστης, που αφού αποστειρωθεί, αποτελεί υλικό επαρκές για όσο μεγάλο άνοιγμα της κοιλιάς και είναι καλά ανεκτό για την επιφάνεια των σπλάγχνων που πρέπει να την προσέχουμε (βλ.παρακάτω). Συρράπτεται και αυτό στη απονεύρωση(εικ.6) .Μικρές σχισμές (οπές) γίνονται σε πολλά σημεία για την εύκολη έξοδο των υγρών της κοιλιάς και καλύπτεται με κομπρέσες.
4. Σπόγγος με αρνητική πίεση .Vacum Assisted Closure.(VAC)
Το VAC που έχει σωτήρια εφαρμογή σε πολλές καταστάσεις, όπως τα μολυσμένα ανοικτά τραύματα, τις νεκρωτικές λοιμώξεις μαλακών μορίων κα, βρήκε ευρύ πεδίο εφαρμογής και στη ανοικτή κοιλιά με προσοχή όμως και προϋποθέσεις που θα γραφτούν παρακάτω. Όταν έγινε αρχικά διαθέσιμο στην χώρα μας(χρειάσθηκε ειδική εισήγηση στο ΚΕΣΥ για το Υπουργείο) είχε δυσκολία προμήθειας όχι μόνο για την έγκριση της σημαντικής δαπάνης αλλά και επειδή ο πρώτος διαθέτης είχε έδρα μόνο την Θεσσαλονίκη και έπρεπε να μας έρχεται από εκεί. Σήμερα είναι εύκολα διαθέσιμο και πιο προσιτό οικονομικά (εικ.7). Πάντως συνάδελφοί μας, κατά σύμπτωση της Θεσσαλονίκης,επινόησαν από χρόνια και φθηνό VAC με τη χρήση κοινού σπόγγου καθαρισμού που μετά από αποστείρωση υποκαθιστά το εμπορικό προϊόν αφού τοποθετηθεί πάνω στα σπλάγχνα μεμβράνη τύπου nylon για την προστασία τους με μικρές σχισμές για την δίοδο των υγρών. Το VAC μαζί με τη μέθοδο Bogota αποτελούν σήμερα τις κατ’εξοχήν επιλογές μας εφαρμοζόμενης τακτικής για την φροντίδα της ανοικτής κοιλιάς για όσο διάστημα είναι αναγκαίο μέχρι να αρχίσει η διαδικασία σύγκλησης του τραύματος ή όποιας αποκατάστασης του κοιλιακού τοιχώματος.
ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΦΡΟΝΤΙΔΑΣ ΣΤΗΝ ΑΝΟΙΚΤΗ ΚΟΙΛΙΑ.
Ανάλογα με την υποκείμενη παθολογία και την εξέλιξη του ασθενούς, η επιθεώρηση της ανοικτής κοιλιάς γίνεται στη ΜΕΘ με συνθήκες ασηψίας τύπου χειρουργείου ή στη χειρουργική αίθουσα και φυσικά έτσι γίνονται οι όποιοι χειρισμοί. Όποιο υλικό εφάπτεται των σπλάγχνων πρέπει να μην τα τραυματίζει, ειδικά αν δεν υπάρχει επαρκές επίπλουν. Η αρνητική πίεση επί VAC πρέπει να είναι η δυνατόν χαμηλότερη γιατί ο ορογόνος του εντέρου ακόμη και αν φαίνεται ακέραιος δεν είναι πάντα υγιής (αυτά θα αναφερθούν και παρακάτω σαν πρόληψη για τα συρίγγια). Μόλις η κατάσταση του ασθενούς και των σπλάγχνων το επιτρέπει πρέπει να αρχίσει η συμπλησίαση της απονεύρωσης για σταδιακή σύγκλειση, οπότε περιορίζουμε το μέγεθος του υλικού που καλύπτει το άνοιγμα. Όταν βέβαια η ανάγκη ανοικτής κοιλιάς περάσει τις 8-10μέρες, η πλήρης σύγκληση είναι δύσκολη ή αδύνατη οπότε θα ακολουθηθεί η διαδικασία της ενδιάμεσης κάλυψης των σπλάγχνων και της απώτερης τελικής αποκατάστασης του τραύματος όπως αναφέρεται παρακάτω. Αν υπάρχει εντεροστομία,η φροντίδα της και κύρια η αλλαγή του σάκου να γίνεται με προσοχή για αποφυγής επιμολύνσεων.
Ως προς την θρέψη του ασθενούς, αν η λειτουργία του εντερικού σωλήνα το επιτρέπει, έχει πρώτη ένδειξη η εντερική διατροφή που είναι βιολογικά υπέρτερη. Αντιβιοτικά χορηγούνται αν υπάρχει εστία λοίμωξης. Διαφορετικά αποφεύγονται γιατί η νοσηλεία θα είναι μακρά και θα προκύψουν ανθεκτικά νοσοκομειακά στελέχη και μύκητες με τα γνωστά αποτελέσματα. Επιπλέον η μακρά νοσηλεία οδηγεί σε πιθανότητα πραγματικών λοιμώξεων (αναπν/κο κα) οπότε δεν θα έχουμε για αυτές αντιβιοτικά αν τα έχουμε εξαντλήσει για άσκοπη ‘‘προφύλαξη’’.
ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Εφόσον η ανοικτή κοιλιά δεν κλείσει σε πρώτη φάση, δεν μπορεί να επιχειρηθεί η τελική αποκατάσταση του κοιλιακού τοιχώματος. Θα γίνει προσωρινή κάλυψη των σπλάγχνων και η τελική φάση θα μετατεθεί για τουλάχιστον 6 μήνες.
1. Πλάγιες τομές του δέρματος και σύγκλειση στη μέση γραμμή (εικ.8) ενώ μένει το χάσμα της απονεύρωσης που θα οδηγήσει σε κοιλιοκήλη για μελλοντική αποκατάσταση με πλέγμα διπλής όψης ή πλάγιες τομές της απονεύρωσης (component separation).Η πρόταση αυτή είχε γίνει αρχικά από την Γαλλική σχολή, αλλά έχει ευρύτερη αποδοχή. Οι τομές του δέρματος μπορεί να συγκλεισθούν συνήθως τις επόμενες μέρες που το οίδημα είναι λιγότερο ή να χρειασθούν μικρά δερματικά μοσχεύματα. Ανείναι βέβαια εφικτή η σύγκλειση του δέρματος χωρίς πλάγιες τομές, είναι προτιμητέα.Η κοιλιοκήλη, αν η κοιλιά είχε μείνει ανοιχτή για πολύ διάστημα,μπορεί να αργήσει να εμφανισθεί γιατί όλοι οι ιστοί έχουν σκληρύνει(ουλοποίηση).
2. Απορροφήσιμο πλέγμα (Vicryl) επί των σπλάγχνων . Μετά 12-15 μέρες αν το πλέγμα δεν έχει διαλυθεί ή ενσωματωθεί, αφαιρείται προσεκτικά συνήθως τμηματικά (σε κομμάτια) και τοποθετείται δερματικό μόσχευμα μερικού πάχους, συνήθως από τους μηρούς (εικ.9). Η κοιλιοκήλη που θα εμφανισθεί άμεσα, θα αντιμετωπισθεί ανακουφιστικά με ζώνη και θα γίνει αποκατάσταση μετά από 6μηνο περίπου όπως αναφέρθηκε και για την προηγούμενη μέθοδο (πλέγμα ή component separation)
Για την χρήση βιολογικών πλεγμάτων στη φάση αυτή, πέραν του μεγάλου κόστους, δεν υπάρχει evidence και οι πολύ ειδικές ενδείξεις εκφεύγουν του κειμένου τούτου.
ΤΕΛΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω η τελική αποκατάσταση του κοιλιακού τοιχώματος θα γίνει 6μήνες και περισσότερο μετά την πρώτη φάση (ανάλογα με την όλη πορεία του ασθενούς) με μη απορροφήσιμο φυσικά πλέγμα διπλής όψης ή comenet separation σε συνεργασία με πλαστικό χειρουργό. Αν έχει υπάρξει εντεροστομία ή στην πρώτη φάση είχαν προσβληθεί κοιλιακοί μύες από λοίμωξη (νεκρωτική βλάβη) ή εγχειρητικές τομές, ή τεχνική component separation είναι εξαιρετικά δύσκολη ή αδύνατη. Έτυχε σε δικό μας ασθενή.
ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ-ΕΝΤΕΡΟ-ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΑ ΣΥΡΙΓΓΙΑ
Εκτός από όλες τις επιπλοκές που μπορεί να έχει ένας ασθενής που χρειάσθηκε να έχει ανοικτή κοιλιά, η πιο ειδική για αυτόν και σοβαρότατη είναι η εμφάνιση εντερο-ατμοσφαιρικού συριγγίου (entero-atmospfaeric fistula ή open air fistula) .Όπως το περιγράφει ο όρος, η εκτεθειμένη έλικα του εντέρου έχει διαφυγή στον ελεύθερο χώρο (χωρίς κάλυψη δέρματος), (εικ.10). Αυτό είναι και το ειδικό πρόβλημα. Η συχνότητα αναφέρεται στις διάφορες μελέτες με μεγάλη διακύμανση από 5-70% με περισσότερα στην παγκρεατίτιδα και τη βαριά σήψη. Η πιθανή εξήγηση αυτής της μεγάλης διαφοράς είναι ότι ασθενείς που νοσηλεύτηκαν σε κέντρα με περιορισμένη εμπειρία, δεν είχαν την φροντίδα που έπρεπε από πλευράς προφύλαξης που εδώ παίζει καθοριστικό ρόλο. Το συρίγγιο που δεν υπήρχε όταν αφήσαμε την κοιλιά ανοιχτή, γίνεται γιατί 1) το έντερο έστω και αν φαίνεται ακέραιο, μπορεί να πάσχει λειτουργικά από την υποκείμενη νόσο (αιμάτωσή του, φλεγμονώδης αντίδραση, κακή θρέψη , 2) μπορεί να έχει υποστεί μικροτραυματισμούς από τους εγχειρητικούς χειρισμούς 3) μπορεί να υποστεί βλάβες από τους χειρισμούς μας στην ανοικτή κοιλιά τις επόμενες μέρες.
Για αυτό είναι επιβεβλημένα όλα τα παρακάτω για να αποφύγου μετο μεγάλο πρόβλημα που έχει θνητότητα πάνω από 40% διεθνώς.
Τρόποι προφύλαξης από τα εντεροατμοσφαιρικά συρίγγια
α)Οι Επιθεωρήσεις και αλλαγές του τραύματος της ανοικτής κοιλιάς στην ΜΕΘ, δεν γίνονται από άλλον πέρα από τον χειρουργό που την άφησε ανοικτή (με τους συνεργάτες του φυσικά) γιατί αυτός γνωρίζει τι άφησε πίσω και τι εξελίξεις περιμένει. Δεν γίνονται από όποιον της ομάδας έτυχε να είναι διαθέσιμος ούτε από τον εφημερεύοντα .
β)όποια υλικά έχουν τεθεί για κάλυψη των σπλάγχνων, (σάκος bogota,κα) ειδικά αν δεν υπάρχει επαρκές επίπλουν, πρέπει να είναι μη τραυματικά για τον ορογόνο.
γ)αν εφαρμοσθεί VAC, η αρνητική πίεση να είναι η χαμηλότερη δυνατή γιατί ο επισκοπικά υγιής ορογόνος δεν είναι σίγουρο πως είναι μικροσκοπικά υγιής και μπορεί να υποστεί ρήξη
δ)όποια και αν είναι η τεχνική και τα υλικά κάλυψης του εντέρου, πρέπει να διασφαλίζεται υγρό και όχι στεγνό (ξηρό) περιβάλλον πχ όχι στεγνές γάζες γιατί η αφυδάτωση οδηγεί σε ιστική βλάβη.
ε)όσο είναι ανοικτή η κοιλιά, ιδιαίτερα αν δεν υπάρχει επίπλουν, να μην χρησιμοποιούνται για προσωρινή σύγκλειση πλέγματα μη απορροφήσιμα γιατί είναι σκληρό υλικό για το ευαίσθητο στη φάση εκείνη έντερο.
Αν αυτά τηρούνται, έχουμε κάνει το εφικτό από την πλευρά μας. Η παθολογία των ιστών όμως παραμένει πρόβλημα. Το δείχνουν οι αριθμοί ακόμη και από τα ειδικά κέντρα.Σε δημοσίευσή μας του 2020 αναφερόμαστε με δύο περιπτώσεις ασθενών στην τακτική μας για την προφύλαξη και στις τεχνικές της προσωρινής κάλυψης των σπλάγχνων.
Αντιμετώπιση
Το πρώτο και αναγκαίο βήμα είναι να ελεγχθεί με αντιβιοτικά και όποιες παρεμβάσεις χρειάζεται, η ενδεχόμενη λοίμωξη για να περιορισθεί και ο καταβολισμός του ασθενούς. Το δεύτερο είναι η φροντίδα της θρέψης με παρεντερική διατροφή ή αν είναι δυνατόν με εντερική περιφερικότερα του συριγγίου.
Οι τεχνικές. Έχουν προταθεί και εφαρμοσθεί πολλές τεχνικές που έχουν κοινά στοιχεία α)την συνεχή (για πολύ διάστημα) κάλυψη της ανοικτής κοιλιάς με επουλωτική ουσία ή μεμβράνες ή VAC με σκοπό τη δημιουργία κοκκιώδους ιστού και σμίκρυνση της εκτεθειμένης επιφάνειας των σπλάγχνων β)την μετατροπή του συριγγίου σε κατευθυνόμενο είτε με σωλήνα (όπως καθετήρα Foleyή σιλικόνης) ή με εφαρμογή σάκου στομίας αφού τεθεί από κάτω τη βάση του πάστα όπως στις εντεροστομίες (εικ.11α,β,γ). Η όποια τελική σύγκλειση μετατίθεται χρονικά όσο χρειασθεί. Το ποσοστό επιτυχίας κυμαίνεται περί το 50% και για αυτό καμία δεν έχει αναδειχθεί υπερτερη με σαφήνεια. Όμως το πιο σοβαρό θέμα όλων αυτών των μεθόδων είναι ότι απαιτούν για τον κάθε ασθενή έναν εκπαιδευμένο νοσηλευτή σε βάση 24ωρου είτε στο νοσοκομείο είτε για μήνες στο σπίτι. Γιατί πέραν από την στενή παρακολούθηση χρειάζεται σε κάθε αστοχία-διαρροή να είναι διαθέσιμο άτομο, αν όχι δύο , για επαναφορά στο ζητούμενο. Στην χώρα μας όμωςτο σύστημα περίθαλψης και γενικά οι δυνατότητες δεν επιτρέπουν τέτοια φροντίδα.Παρόμοιο πρόβλημα ασφαλώς θα υπάρχει και αλλού.
Η πλάγια προσπέλαση. Ο συμπατριώτης μας, διαπρεπής χειρουργός στις ΗΠΑ Δ.Δημητριάδης με μεγάλη εμπειρία σε τέτοια προβλήματα, γνωστός μας από τις δημοσιεύσεις του, επρότεινε και εδημοσίευσε το2003 (2 περιπτώσεις), «πλάγια προσπέλαση της κοιλιάς από το υγιές τοίχωμα και προσπέλαση του εκτεθειμένου σπλάγχνου από πίσω με εκτομή του πάσχοντος τμήματος του εντέρου, αναστόμωση και σύγκλειση της μέσης τομής (εικ.17). Ετόλμησε μάλιστα να βάλει μη απορροφήσιμο πλέγμα στην απονεύρωση, εμπιστευόμενος την για15 μέρες χορήγησης αντιβιοτικών!.... Ίσως ήταν τυχερός.
Η δική μας εμπειρία. Την περίοδο2005-2008 είχαμε τρεις περιπτώσεις με τέτοια συρίγγια. Στις δύο, παρότι δεν γνωρίζαμε ακόμη την πρόταση του Δημητριάδη, κάναμε πλάγια προσπέλαση (εικ.13)ενώ στην άλλη που το συρίγγιο ήταν σε σχετικό βάθος μη ορατό εφαρμόσαμε VAC. Ήταν τυχεροί οι ασθενείς και εμείς ώστε όλοι επέζησαν. Έγινε σχετική δημοσίευση. Η τελευταία μάλιστα ασθενής ήταν διπλά τυχερή γιατί η αιτία ήταν γαστρεκτομή για καρκίνο από τον οποίο ιάθηκε διανύοντας τώρα την 10η δεκαετία της ζωής της.
Νομίζουμε πως μέχρι να προκύψουν ποιο εύκολα εφαρμόσιμες τεχνικές,η πλάγια προσπέλαση (αφού έχει αναταχθεί ο ασθενής) είναι ρεαλιστική διέξοδος,ειδικά σε χώρους σαν τους δικούς μας.
Επίλογος. Η ανοικτή κοιλιά με όλε τις δυσκολίες, τα προβλήματα και τις επιπλοκές είναι μέθοδος που έχει σώσει πολλές χιλιάδες ασθενείς που θα είχαν όλοι χαθεί. Για αυτό πρέπει να έχουμε την αποφασιστικότητα της επιλογής της όταν έχει ένδειξη, χωρίς να σκεφτόμαστε τις δυσκολίες και τις ενδεχόμενες πίκρες. Έτσι είναι η χειρουργική.
16. Η σχέση του γιατρού με τον ασθενή στη σημερινή πραγματικότητα.
Τιμητικός Τόμος Γεωργίου Χριστοδούλου, 2011.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Εγνώρισα τον Καθηγητή Γεώργιο Χριστοδούλου το 197] στο Τζάνειο Νοσοκομείο του Πειραιά όπου έκανα τρίμηνη άσκηση στον τελευταίο χρόνο σπουδών της Ιατρικής και εκείνος ήταν Διευθυντής του Νευρολογικού και Ψυχιατρικού Τμήματος του Νοσοκομείου. Είδα για πρώτη φορά στην κλινική πράξη την ανάδειξη από τον κ. Χριστοδούλου των ψυχοσωματικής φύσης συμπτωμάτων σε ασθενείς που ενοσηλεύοντο για θεωρούμενα οργανικά προβλήματα στην Παθολογική και Χειρουργική κλινική του Νοσοκομείου.Άκουσα συναρπαστικές για εμέ τότε συζητήσεις, που είχε για τέτοιους ασθενείς με το διαπρεπή Χειρουργό Γεώργιο Αυλάμη ο οποίος διηύθυνε τότε τη μία από τις Χειρουργικές κλινικές του Τζανείου. Είχαν και οι δύο παρόμοιες αντιλήψεις για το πρόβλημα και δε γνωρίζω αν είχαν αλληλοεπηρεαστεί. Για εμέ πάντως ήταν ένα μάθημα που στη συνέχεια της σταδιοδρομίας μου το βίωσα στην πραγματικότητα.
Επειδή ήταν προσιτός και καθώς βρισκόμουν σε μία φάση που σκεφτόμουν ποια ειδικότητα θα επέλεγα μετά από λίγο, του ζήτησα μια μέρα να μιλήσουμε. Ο χρόνος που διέθεσε και ο τρόπος που μου μίλησε, νομίζω πως με επηρέασαν στο πώς αντιμετώπισα κι εγώ αργότερα πολλούς νέους συναδέλφους, όταν μου ζήτησαν παρόμοια βοήθεια.
Κατά τα χρόνια που ακολούθησαν, τον γνώρισα διαφορετικά και από πιο κοντά, αφού έχω εργασθεί σχεδόν όλα τα χρόνια της σταδιοδρομίας μου στο Αρεταίειο νοσοκομείο, που πρακτικά είναι ένα με το Νοσοκομείο του κ. Χριστοδούλου, το Αιγινήτειο. Για την επιστημονική και ακαδημαϊκή ταυτότητα του Καθηγητού γράφουν ασφαλώς άλλοι πιο αρμόδιοι από εμέ, που ήταν μαζί του, οι δάσκαλοι, οι συνάδελφοι και οι μαθητές του.
Εγώ θα αναφερθώ στη στάση του σε μια ιδιαίτερη συγκυρία
την περίοδο 1999—2001. Ως Αναπληρωτής Πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής, διετέλεσα κατά το νόμο Πρόεδρος της Εφορείας (ΔΣ) των Πανεπιστημιακών νοσοκομείων Αρεταιείου και Αιγινητείου. Ήμουν στη βαθμίδα του Αναπληρωτή Καθηγητή. Ο κ. Χριστοδούλου ήταν Καθηγητής-Διευθυντής τηςΨυχιατρικής Κλινικής του Αιγινητείου και εκλέχθηκε από το συμβούλιο Αντιπρόεδρος της Εφορείας. Η επικοινωνία μας, η συνεργασία και η σχέση που προέκυψε ήταν αναμενόμενα στενή. Το Αιγινήτειο τότε περνούσε μια περίοδο πολύ δύσκολη διοικητικά, κύρια από την οικονομική ανάγκη των ειδικών μονάδων και κέντρων που είχαν ιδρυθεί. Σ' αυτή τη συγκυρία που οι επιλογές δεν ήταν εύκολες, οφείλω να σημειώσω με ειλικρίνεια τη δική του στάση. Δεν προσπάθησε ποτέ να με πιέσει ή να με επηρεάσει άμεσα ή έμμεσα με τη δύναμη που του έδιδε η ανώτερη από εμέ ακαδημαϊκή του θέση. Η στάση του ήταν ηθική, έντιμη και θετική, και απέβλεπε πάντα στο καλό του ιδρύματος. Ποτέ στις επιλογές του δεν πρυτάνευσαν μικρόψυχοι και ιδιοτελείς στόχοι, και η γνώμη που, μετά από διεξοδική μελέτη των δεδομένων, τελικά εξέφραζε, ήταν αντικειμενική και έντιμη. Το καταγράφω με έμφαση, γιατί πιστεύω πως σε τέτοιες συγκυρίες δοκιμάζεται και καταγράφεται η πραγματική ταυτότητα του ανθρώπου σε κάθε χώρο δραστηριότητας. Ας είναι αυτό παράδειγμα για όλους μας.
Το κείμενο που ακολουθεί αναφέρεται σε ένα θέμα με το οποίο ιδιαίτερα έχει ασχοληθεί ο Καθηγητής, τη σχέση ιατρού-ασθενούς(Christodoulou 1986, Χριστοδούλου 2000) και αυτός είναι ο λόγος που το επέλεξα.
Όλοι βιώνουμε καθημερινά πως οι σχέσεις του ιατρού με τον ασθενή έχουν αλλάξει προς το χειρότερο, ακόμη και σε σύγκριση με λίγες δεκαετίες πριν. Εντάσεις στους χώρους των νοσοκομείων,εμπλοκή των μέσων μαζικής ενημέρωσης, συχνά κατά απαράδεκτο τρόπο, και προσφυγές στα δικαστήρια, αποτελούν δυστυχώς γεγονότα πολύ συχνά. Και όπως όλα στις σχέσεις των ανθρώπων έχουν αίτια, σίγουρα απαιτούν μελέτη, ανάλυση και ψύχραιμη θεώρηση για την αντιμετώπισή τους. Αυτό θα επιχειρήσω, όσο μπορώ. Δεν είναι εύκολο να αναφερθώ αυστηρά (όπως κάνουμε συνήθως) σε βιβλιογραφικά δεδομένα από τη διεθνή πραγματικότητα γιατί αυτό το πρόβλημα είναι συνάρτηση της κοινωνικής και πολιτιστικής κατάστασης της κάθε χώρας, των συστημάτων περίθαλψης και του νομικού πλαισίου για την Ιατρική, και βέβαια σε κάθε χώρα διαφορετικά. Αλλά και στην ίδια τη χώρα μας δεν υπάρχουν επαρκή καταγεγραμμένα στοιχεία, αφού το πρόβλημα είναι σχετικά πρόσφατο. Πάντως, η προσπάθεια στηρίζεται σε δεδομένα που βιώνουμε καθημερινά και προβάλλονται από διάφορους μελετητές κατά τρόπο που δε φαίνεται να αμφισβητείται.
ΤΑ ΑΙΤΙΑ
Στον πίνακα 1 παρουσιάζονται συνοπτικά τα αίτια της αλλαγής σχέσης ιατρού-ασθενούς και στη συνέχεια επεξηγούνται κατά το δυνατόν.
ΑΠΟΣΤΑΣΙΟΠΟΙΗΣΗ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΤΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ
Η πρόοδος της Ιατρικής οδήγησε στο«σπάσιμο» του παραδοσιακού δίδυμου ιατρός-ασθενής που
Πίνακας 1. Αίτια της διαταραχής των σχέσεων ιατρού ασθενούς
1. Αποστασιοποίηση λόγω της εξέλιξης της Ιατρικής (διαγνωστικά και εξειδικεύσεις) και αλλαγής γεωγραφικής
2. Ενημέρωση του ασθενούς από τα σύγχρονα μέσα
3. Επιδείνωση συνθηκών εργασίας των ιατρών
4. Κριτική των ιατρών από τα ΜΜΕ
5. Αλλαγή νοοτροπίας για τα δικαιώματα των ασθενών
(πρόοδος κοινωνική)
6. Δυνατότητα ασφαλιστικών διεκδικήσεων
7. Χαμηλό επίπεδο «Φίλτρου» προβλημάτων από το Νομικό σύστημα επί αιώνες καλλιέργησε μια στενή σχέση.Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες, ένας οικογενειακός ιατρός ή Παθολόγος, και στη συνέχεια, αν χρειαζόταν, ένας ιατρός Χειρουργικής ειδικότητας, ήταν τα μόνα πρόσωπα που έπαιζαν καθοριστικό ρόλο στη διάγνωση, την απόφαση και την αντιμετώπιση ακόμα και των σοβαρών νοσημάτων, και κατά συνέπεια με αυτούς ο ασθενής ανέπτυσσε την ειδική σχέση που απαιτούσε το πρόβλημά του. Σήμερα είναι πολύ διαφορετικά. Για παράδειγμα, ένας ασθενής με νεόπλασμα του παγκρέατος αρχίζει με τον οικογενειακό ιατρό και τον Γαστρεντερολόγο, περνάει από εξετάσεις ακτινοδιαγνωστικές (υπερηχογράφημα, αξονική και μαγνητική τομογραφία κ.λπ.),προχωρεί σε παρεμβατικό ακτινολόγο ή γαστρεντερολόγο για βιοψία με βελόνη διαδερμικά ή διά ενδοσκοπικού υπερηχοτομογραφήματος. Παίρνει τη διάγνωση του Παθολογοανατόμου ή Κυτταρολόγου και φθάνει στο Χειρουργό για απόφαση εγχείρησης. Καθώς χειρουργούμε πλέον και ασθενείς μεγάλης ηλικίας και πάσχοντες από σοβαρά άλλα νοσήματα, η συνδιάσκεψη του Χειρουργού με Αναισθησιολόγους,Καρδιολόγους, Εντατικολόγους καθώς και άλλες ειδικότητες είναι συχνά αναγκαία.Τέλος, μετά από εγχείρηση ή όχι, Παθολόγος-Ογκολόγος ή και Ακτινοθεραπευτής θα κληθούν για ενδεχόμενη θεραπεία της αρμοδιότητάς τους. Έτσι, ο ασθενής έρχεται σε επικοινωνία με πολλούς ιατρούς, που καθένας έχει σημαντικό ρόλο, μικρότερο ή μεγαλύτερο, ανάλογα με την περίπτωση, και το παραδοσιακό δίδυμο ανήκει στο παρελθόν. Τέλος, η μετακίνηση προς τις μεγάλες πόλεις φέρει τον ασθενή μπροστά σε ιατρούς που δεν τους γνώριζε από πριν ως φυσικά πρόσωπα. Επιπλέον, ο ασθενής σήμερα γνωρίζει πως ο ιατρός πρέπει να εφαρμόζει μεθόδους βασισμένες σε τεκμηρίωση (Evidence based Medicine).
Η ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΜΕΣΑ
Μέχρι πριν λίγα χρόνια, οι ασθενείς που είχαν τη δυνατότητα μπορεί να εύρισκαν σε κάποια εγκυκλοπαίδεια κάτι σχετικό με την ασθένειά τους, αν η ψυχολογία τους οδηγούσε εκεί. Σήμερα, μια σειρά από Ιατρικούς οδηγούς που μοιράζονται ακόμη και μαζί με τις εφημερίδες αλλά κύρια το διαδίκτυο, που γίνεται κάθε μέρα προσβάσιμο όλο και σε περισσότερους, δίνουν τη δυνατότητα για ενημέρωση μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια. Και βέβαια είναι ειρωνικό πως το διαδίκτυο για ιατρικά θέματα μαζί με τις όποιες πληροφορίες,μπορεί να προκαλέσει στο μη ιατρό περισσότερο φόβο και σύγχυση, λόγω του ατελείωτου εύρους και βάθους. Πάντα όμως ο ασθενής μαθαίνει πολλά, που στο παρελθόν δεν μπορούσε.
ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΙΑΤΡΟΎ
Ειδικά ο χώρος του Νοσοκομείου, που συνήθως ο ιατρός δεν έχει ούτε γραφείο για μια σωστή επικοινωνία, δυσκολεύει πολύ ακόμα κι αυτούς που έχουν τη διάθεση να ενημερώσουν τον ασθενή για όλα αυτά που πραγματικά είναι αναγκαία και αποτελούν δικαίωμα του ίδιου και υποχρέωση του ιατρού.
ΤΑ ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ (ΜΜΕ)
Τα ΜΜΕ προκειμένου να κερδίσουν,για δικούς τους λόγους, το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης, παρουσιάζουν συχνά τα δυσάρεστα επακόλουθα της άσκησης της Ιατρικής (επιπλοκές, θάνατοι, παραλείψεις,σφάλματα, κακή συμπεριφορά) κατά τρόπο υπερβολικό ή και ψευδή. Πολλές φορές έχουν παρουσιασθεί γεγονότα κατά τρόπο που φαίνεται να έχει ως στόχο την υποβάθμιση και υποτίμηση του Δημόσιου συστήματος περίθαλψης, που σίγουρα έχει πολλά προβλήματα, αλλά εδώ μπαίνουν και οι στόχοι του ιδιωτικού τομέα. Σε κάθε περίπτωση, η κοινωνία δέχεται ενημέρωση που απαξιώνει την άσκηση της Ιατρικής και τους ιατρούς, και η επιφύλαξη απέναντί τους γίνεται μεγαλύτερη, αυξάνοντας το χάσμα ανάμεσα στον ιατρό και τον ασθενή.
ΑΛΛΑΓΗ ΝΟΟΤΡΟΠΙΑΣ
ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ
Είναι πρόοδος κοινωνική και δείγμα πολιτισμού ότι αναγνωρίζεται από κάθε άποψη το δικαίωμα του ασθενούς να ενημερωθεί για το πρόβλημά του, να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων όπου χρειάζεται, να μπορεί βέβαια να κρίνει τις πράξεις και τη συμπεριφορά του ιατρού απέναντί του, και τέλος να διεκδικήσει ποινικά ή αστικά ό,τι δικαιούται αν πραγματικά υπέστη συνέπειες που δεν έπρεπε. Το τελευταίο βέβαια είναι θέμα αποφάσεων των αρμοδίων οργάνων της Ιατρικής και της δικαιοσύνης, και
μόνο με θεμιτούς και πολιτισμένους τρόπους είναι σωστό να διεκδικείται. Δίκες από δημοσιογράφους σημαίνουν ευτελισμό πραγμάτων που αποτελούν αξίες: υγεία, δικαιώματα, Ιατρική. Οι ιατροί οφείλουμε να αποδεχθούμε αυτή την πραγματικότητα και στη θέση της παλιάς «αυθεντικής άποψης» να τοποθετήσουμε την τεκμηριωμένη παράθεση στοιχείων που μας δίνει η σύγχρονη Ιατρική, αναλυτικά και με αίσθηση υποχρέωσης.
Η ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ (ΑΣΤΙΚΩΝ) ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΩΝ
Στο παρελθόν, οι ασθενείς και οι συγγενείς τους μετά από δυσμενείς εκβάσεις προβλημάτων, εστρέφοντο ποινικά έναντι του ιατρού με σκοπό τη «δικαίωση» όπως την πίστευαν. Σήμερα η νομοθεσία επιτρέπει, και είναι σωστό, την υλική αποζημίωση όταν υπάρχει λόγος (αυτό το κρίνει η δικαιοσύνη), όπου έχουμε πιο συχνά τις λεγόμενες αστικές διεκδικήσεις και δίκες. Η διάθεση γι' αυτό αυξάνει από το γεγονός ότι πολλοί ιατροί, κύρια στον ιδιωτικό τομέα, έχουμε από χρόνια, όπως και σε άλλες χώρες, δική μας ασφαλιστική κάλυψη από ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες για περίπτωση ατυχούς συμβάματος στην άσκηση της δουλειάς μας (η κρίση πάντα από δικαστήριο). Το πόσο αυτό αλλάζει τη συμπεριφορά των ασθενών στη χώρα μας (συμβάλλει βέβαια και η νοοτροπία των δικηγόρων...) φαίνεται από το παρακάτω γεγονός: Η διεθνής ασφαλιστική εταιρεία Medical Defence, που καλύπτει σε όλο τον κόσμο γιατρούς για ατυχήματα Ιατρικά με ετήσια συνδρομή μας, είχε και στη χώρα μας τουλάχιστον αρκετές δεκάδες αν όχι εκατοντάδες ασφαλισμένους (το γνωρίζω άμεσα γιατί ήμουν κι εγώ). Πριν από δέκα και πλέον χρόνια βρήκε νομικό τρόπο να διακόψει τις συμβάσεις της με Έλληνες ιατρούς, γιατί ο αριθμός των καταγγελιών πάσης φύσεως(ποινικών και αστικών) στη χώρα μας, ξεπέρασε κατά πολύ αυτά που οι αρμόδιοι είχαν εκτιμήσει για ασφάλιστρα που πληρώναμε.
ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Το νομικό πλαίσιο των διατάξεων που αφορούν, στην άσκηση της Ιατρικής δεν είμαι αρμόδιος να το αξιολογήσω, αλλά είναι γεγονός πώς δεν έχει φίλτρο από όργανα του ιατρικού χώρου (Νοσοκομεία,Ιατρικούς συλλόγους, Επιστημονικές εταιρείες) πριν πάρει κάθε περίπτωση το δρόμο των δικαστηρίων. Έτσι, αρκεί η άποψη του ασθενούς ή συγγενούς του και η«προθυμία» του δικηγόρου για να πάει κάθε καταγγελία στη δικαιοσύνη και ν'απασχολήσει τους δικαστές, έστω και για απαλλακτικό βούλευμα μετά από πολύχρόνο και ταλαιπωρία όλων, ακόμη και στην περίπτωση που τελικά κρίνεται αβάσιμη, όπως ο θάνατος υπερήλικα από αίτια φυσικά, και που μπορεί οι συγγενείς να τον «άφησαν» σε κάποιο νοσοκομείο ή να έχουν μεταξύ τους προβλήματα κληρονομικά.
Το Ελληνικό δίκαιο έχει μία βασική αρχή που βέβαια είναι περιεκτική και κατανοητή. Δηλαδή ο ιατρός αν κατηγορηθεί πρέπει ν' αποδείξει ότι: «έπραξε αυτό που όφειλε και μπορούσε» για να μην προκύψει βλάβη στον ασθενή. Ο ασθενής ή ο συγγενής δεν χρειάζεται να αποδείξει τίποτε. Εφόσον νομίζει πως τον έβλαψε προχωρεί για δικαστήριο. Αυτό δεν ισχύει στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες και νομίζω πως είναι στα πρόθυρα να δρομολογηθεί και για εμάς. Όπως γράφω στο τέλος αυτού του κειμένου, καθοριστικό ρόλο σ' αυτή την πτυχή του προβλήματος έχει και πρέπει να έχει η σωστή ενημέρωση του ασθενούς και όλης της κοινωνίας περί «επιπλοκών και θανάτου». Ο σύγχρονος θεσμός, η ανεξάρτητη αρχή που ονομάζεται «Συνήγορος του Πολίτη» και έχει μέχρι σήμερα κερδίσει την εμπιστοσύνη όλων, μπορεί να παίξει θετικό ρόλο στο όλο θέμα, αφού γίνει ευρύτερα γνωστός και παραδεκτός από ιατρούς και ασθενείς.
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΟΣ
Το όλο θέμα θα μας απασχολούσε λιγότερο αν δεν είχαμε σοβαρές επιπτώσεις που συμβάλουν μάλιστα στην επιδείνωσή του.
ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ
Λίγα πράγματα μπορεί να είναι χειρότερα από το να μην εμπιστεύεται ο ασθενής τον ιατρό στη δύσκολη ώρα της ασθένειάς του.Να μην αποδέχεται αυτόν που θα του προσφέρει αυτό που μπορεί να έχει η σύγχρονη Ιατρική για να τον βοηθήσει. Η ψυχολογία του επιδεινώνεται σε μια φάση που θα ήθελε περισσότερη υποστήριξη. Δευτερεύοντα αλλά όχι ασήμαντα είναι αυτά που μπορεί να προκύψουν από την αναζήτηση πολλών ιατρών για δεύτερη γνώμη, την προσφυγή σε ιδιωτικά νοσοκομεία αν υπάρχουν χρήματα ή και σε άλλη χώρα από απελπισία.Τέλος, η καθυστέρηση στην αποδοχή μιας ιατρικής ένδειξης μπορεί να έχει συνέπειες αρνητικές σε ορισμένες περιπτώσεις.
ΑΜΥΝΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ
Ο ιατρός στην προσπάθεια να προστατεύσει τον εαυτό του μπορεί να καταφύγει σ' αυτό που λέγεται αμυντική ιατρική, ειδικά στο χώρο του κρατικού νοσοκομείου, που αν το γνώριζαν οι ασθενείς, μπορεί και αυτό να επηρέαζε διαφορετικά τις σκέψεις τους. Ο ιατρός δηλαδή μπροστά σ' ένα επείγον κύρια πρόβλημα, προκειμένου να έχει κάθε δεδομένο που τον διασφαλίζει σε περίπτωση κακής έκβασης, ζητάει πρόσθετες εξετάσεις ή υποδομές που μπορεί να έχουν αρνητικές συνέπειες για την τύχη του ασθενούς λόγω καθυστέρησης. Σίγουρα δε θα έκανε έτσι για κάποιο συγγενή του ή αν δεν είχε την ανησυχία της κριτικής ή και της καταγγελίας αν τα πράγματα δεν εξελιχθούν καλά. Η αυτονόητη πρόθεση του ιατρού να πράξει όπως θα ήθελε να πράξουν γι' αυτόν, αντικαθίσταται από σκεπτικισμό και επιφύλαξη.
ΔΙΕΞΟΔΟΙ - ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Κάθε κοινωνικό πρόβλημα μελετάται ως προς την αιτία και τη σημασία του με φυσικό ζητούμενο την αντιμετώπισή του ή έστω κάποια διέξοδο απ' αυτό. Το πρόβλημα της σχέσης ιατρού-ασθενούς χρειάζεται τουλάχιστον διέξοδο άμεσα. Τα αίτια που το προκάλεσαν (όσα αναφέρθηκαν και ίσως άλλα ακόμα) δε θα εκλείψουν επειδή το θέλουμε. Όπως όλες οι κοινωνικές εκφράσεις έχουν το χρόνο τους ή διανύουν τον κύκλο τους. Η κοινωνία και οινοοτροπίες δεν αλλάζουν σε τίποτα από τη μια μέρα στην άλλη. Εκείνο που μπορούμε να κάνουμε και επιβάλλεται, είναι να φροντίσουμε γι' αυτά που μπορεί να δρομολογηθούν άμεσα. Και κατά τη γνώμη μου είναι δύο: το νομικό (θεσμικό)πλαίσιο και η επαρκής ενημέρωση.
ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Είναι θέμα της πολιτείας αλλά και των Ιατρικών σωμάτων (Νοσοκομεία, Ιατρικοί σύλλογοι, Επιστημονικές Εταιρείες) να εξετάσουν σύγχρονες ρυθμίσεις, που με σεβασμό στον ασθενή και τα δικαιώματά του αλλά και μέριμνα για την προστασία των ιατρών, να αποσαφηνίσουν τις ευθύνες και να οδηγήσουν σε δίκαιη, πολιτισμένη και όχι χρονοβόρα διαλεύκανση των καταστάσεων. Ενδεχομένως να είναι χρήσιμο το παράδειγμα άλλων χωρών της Ευρώπης,όπου οι κοινωνίες και οι νοοτροπίες είναι πιο κοντά σ' εμάς.
ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ
Οι ιατροί πρέπει πρώτα να συνειδητοποιήσουμε πως είναι θεμελιώδης υποχρέωση η πλήρης,σαφής και με ανθρώπινο τρόπο ενημέρωση του ασθενούς για το πρόβλημά του. Δεφθάνει να προσπαθούμε κάθε φορά για τη σωστή αντιμετώπιση και την υλοποίησή της, αλλά να κάνουμε κοινωνό και τον ασθενή. Η υγεία του είναι δικό του θέμα και αγαθό μοναδικό. Η ενημέρωση πρέπει με τρόπο ανθρώπινο να περιλαμβάνει και τα ανεπιθύμητα επακόλουθα της κάθε θεραπευτικής προσπάθειας, αφού είναι μια πραγματικότητα. Και όπου η ψυχολογία του ασθενούς δεν το σηκώνει, ας γίνει αναλυτική προς τους συγγενείς ή τα άμεσα πρόσωπα του περιβάλλοντος. Και βέβαια η ενημέρωση να συνοδεύεται από γραπτή συγκατάθεση του ασθενούς μετά από κάθε επεξήγηση. Θα αναφέρω το παράδειγμα της Χειρουργικής όχι μόνο επειδή το γνωρίζω καλύτερα αλλά και γιατί είναι από τα πιο χαρακτηριστικά. Στους πίνακες 2 και 3φαίνεται ενδεικτικά η πιθανότητα επιπλοκών και θανάτων σε ορισμένες κοινές εγχειρήσεις, όπως έχουν καταγραφεί από τη διεθνή εμπειρία και δεν ξεπερνιούνται επειδή προσπαθούμε ή ευχόμαστε. Είναι φανερό από τους αριθμούς των πινάκων πως όταν αποφασίζεται μία εγχείρηση, δεν είναι δεδομένο το αποτέλεσμα που θα θέλαμε. Η πάθηση, ο οργανισμός του ασθενούς, η φύση, οι συγκυρίες, η σύμπτωση ακόμη και τύχη αντιστρατεύονται την προσπάθειά μας και ο γιατρός καταφαίνεται πως δεν είναι ούτε θεός ούτε ηλεκτρονικός υπολογιστής. Είναι άνθρωπος που προσπαθεί να πετύχει το καλύτερο. Μια σχετική ενημέρωση του αρρώστου ή των συγγενών, ανάλογα με την περίπτωση, δεν τον εμποδίζει για όποια κριτική, αλλά σίγουρα καλλιεργεί στη σκέψη τους την πραγματικότητα. Ο δικαστής, αν καταλήξουμε εκεί, ακόμη και στην περίπτωση που η προβλεπόμενη νοσηρότητα ή θνητότητα της εγχείρησης είναι της τάξης του 40%, θα ζητήσει πάλι αν ο ιατρός
έπραξε «αυτό που όφειλε και μπορούσε» για να κερδίσουμε το άλλο 60%. Σίγουρα όμως θα έχουμε πράξει το χρέος της ενημέρωσης και σίγουρα η σκέψη του ασθενούς ή των συγγενών θα έχει διαφοροποιηθεί καλύτερα εφόσον γνωρίζουν από την αρχή που πηγαίνουν.
Είναι, κατά τη γνώμη μου, φανερό πως στη φάση που διανύουμε η πιο άμεση διέξοδος βρίσκεται στα χέρια των ιατρών με όπλο την ενημέρωση και τη σωστή επικοινωνία. Δεν έχουμε κανένα λόγο ούτε ανάγκη να σκεφτόμαστε και να προβάλλουμε έννοιες του τύπου «o ιατρός γνωρίζει και αποφασίζει».Ο ιατρός μπορεί να προβάλει τα δεδομένα της επιστήμης που γνωρίζει, να τα κοινοποιεί όσο είναι δυνατόν και να ζητάει την αποδοχή τους σε πνεύμα αμοιβαίου σεβασμού και ευθύνης, όπως το απαιτεί το έργο που επωμιζόμαστε. Όλα αυτά βέβαια οφείλουμε να τα διδάξουμε στους ιατρούς που εκπαιδεύουμε σε όλες τις φάσεις με τρόπο συστηματικό, δηλαδή εντάσσοντάς τα στους στόχους του προγράμματος σπουδών της Ιατρικής και της κάθε ειδικότητας.
Βιβλιογραφία
Christodoulou GN.Psychosomatic Medicine. Plenum Press, Ν. York, 1987
Mulholland MW, Doherty GM(eds) Complications in Surgery. Lippincott Williams & Wilkins, 2006
Καράκωστας Ι. Ιατρική Ευθύνη:Χαρακτηριστικά γνωρίσματα και νομική διάσταση κανόνων ιατρικής δεοντολογίας.Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα, 2008
Παπαδημητρίου ΓΝ, Παπακώστας ΙΓ. Η σχέση ιατρού-αρρώστου στην είσοδο της νέας χιλιετίας. Ιατρική 2002, 82:44,56
Παπαχρίστου Θ. Ιατρική Νομοθεσία. Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου:Δίκαιο και Οικονομία, ΓΙΝ. Σάκκουλα, Αθήνα, 2009
Χριστοδούλου ΓΝ και Συνεργάτες. Ψυχιατρική, ΒΗΤΑ Ιατρικές Εκδόσεις, Αθήνα, 2000
17. ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΑΝΑΣ (1947-2022)
Καθηγητής Καρδιολογίας στην Ιατρική Σχολή Αθηνών
Έφυγε πρόσφατααπό κοντά μας από τροχαίο ατύχημα ο αγαπητός συνάδελφος και φίλος ΓιάννηςΝανάς, Καθηγητής Καρδιολογίας, που υπηρέτησε τα περισσότερα χρόνια τηςδιαδρομής του στη Θεραπευτική Κλινική του Νοσοκομείου ‘‘Αλεξάνδρα’’ και τατελευταία σαν Καθηγητής-Διευθυντής στη Καρδιολογική Κλινική του Νοσοκομείου‘‘Λαϊκό’’. Ο Γιάννης που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Λάρισα, εσπούδασε Ιατρικήστην Αθήνα και έκανε ειδικότητα στο νοσοκομείο Αλεξάνδρα. Ακολούθησε ημετεκπαίδευση του στις Ηνωμένες Πολιτείες για 5 χρόνια όπου συμπλήρωσε τηνκλινική του γνώση και πείρα, ασχολήθηκε με έρευνα και συγγραφή αλλά καιασχολήθηκε πολύ με τα επίκαιρα θέματα των μεταμοσχεύσεων της καρδιάς και τηςαντιμετώπισης της καρδιακής ανεπάρκειας. Μετά την επιστροφή του πήρε θέση στηνΠανεπιστημιακή Κλινική του Αλεξάνδρα όταν Διευθυντής ήταν ο σεβαστός Καθηγητήςκαι Δάσκαλος μας κ.Σπύρος Μουλόπουλος. Ο Γιάννης εκτός από το καθημερινό κλινικόέργο και της διδακτικές υποχρεώσεις του που υπηρέτησε με συνέπεια καιυπευθυνότητα, συνέχισε το ερευνητικό έργο του και ασχολήθηκε ιδιαίτερα με δύο τομείς. Πρώτον οργάνωσε με την αποδοχήκαι βοήθεια του Καθηγητή Μουλόπουλου, σύγχρονο πρόγραμμα υποστήριξης ασθενών μεκαρδιακή ανεπάρκεια (ειδική μονάδα) με απογευματινό πρόγραμμα που είχε καιεκπαιδευτικό χαρακτήρα για γιατρούς και νοσηλευτές. Το υποδειγματικό αυτόπρόγραμμα το ελειτούργησε μέχρι και που έφυγε από το Αλεξάνδρα για το Λαικό.Δεύτερο έδωσε την γνώση και την εμπειρία του από την Αμερική στα προγράμματαΜεταμόσχευσης Καρδιάς στο νοσοκομεία Ευαγγελισμός και Ωνάσειο σε βαθμό που ταεστήριξε καθοριστικά, γιατί ήταν προγράμματα σε ξεκίνημα και η ανάγκη ειδικήςυποστήριξής τους άμεση.
Πέραν από αυτάο αγαπητός Γιάννης, είχε μία ασυνήθιστη μεγάλη δραστηριότητα και προσφορά στονΚοινωνικό Τομέα πράγμα που είναι γνωστό στο περιβάλλον του πως ήταν όνειρο ζωήςαπό την μαθητική ηλικία πριν γίνει γιατρός. Συμμετείχε από νωρίς σε κοινωνικέςοργανώσεις Φιλανθρωπικού χαρακτήρα εντός και εκτός Ελλάδας για αβοήθητουςανθρώπους. Αποκορύφωμα αυτής της προσπάθειας ήταν η καθοριστική συμβολή του γιατην ίδρυση και λειτουργία στην Ουγκάντα και στην Τανζανία της Αφρικής, 2νοσοκομείων και 4 Κέντρων Υγείας για απόρους ασθενείς καθώς και σχολεία καιχώρους φιλοξενίας για απροστάτευτα παιδιά στις παραπάνω χώρες. Στις προσπάθειεςβέβαια αυτές συνέβαλαν τοπικές εκεί κοινωνικές και εκκλησιαστικές οργανώσειςαλλά ο σχεδιασμός και ο τρόπος λειτουργίας ήταν έργο του Γιάννη που παρακίνησεκαι αρκετούς συναδέλφους και άλλους εθελοντές από την Ελλάδα να ταξιδεύουν εκείμαζί του για βοήθεια. Στα Ιατρικά αυτά ιδρύματα εξυπηρετούνται περίπου 4.000ασθενείς τον χρόνο όπως αναφέρεται από τοπικούς οργανισμούς. Είναι ενδεικτικόαυτής της προσφοράς πως στην κηδεία του τον αποχαιρέτησαν πριν από όλους μεσύντομες ομιλίες τους δύο Ιερείς από τις αναφερθείσες χώρες της Αφρικής πουείχαν μαζί του συνεργασθεί και συνεχίζουν το έργο του.
Από το 1996που ιδρύθηκε το Κέντρο Διεθνής Αλληλεγγύης και Συνεργασίας (ΚΕΔΑΣ) από ομάδα επιστημόνωνκυρίως Γιατρών, ο Γιάννης υπήρξε ενεργό μέλος. Και στα πλαίσια αυτού τουπρογράμματος ο αγαπητός συνάδελφος ελειτούργησε από το 2014 το πρόγραμμα τουγια την Καρδιακή Ανεπάρκεια στο Κοινωνικό Ιατρείο της οδού Μικράς Ασίας 67 στοΓουδί, δίπλα στο Λαϊκό Νοσοκομείο και ήταν η τελευταία θέση του στην ΙατρικήΣχολή.
Και κάτι πολύιδιαίτερο και εξαιρετικά ασυνήθιστο που τιμάει περαιτέρω την μνήμη του και τηναγαπημένη του σύζυγο την αγαπητή σε όλους μας Μαρία, Καθηγήτρια Καρδιολογίαςκαι Διευθύντρια στο Αττικό Νοσοκομείο γιατί σαφώς η απόφασή τους ήταν κοινή.Στη δεκαετία του 90’ ένα κοινωνικό ίδρυμα της Αττικής που είχε την φροντίδα 20περίπου παιδιών σχολικής ηλικίας, βρέθηκε σε διοικητικό αδιέξοδο καιοικονομικές δυσκολίες. Ο Γιάννης και η Μαρία που εγνώριζαν το ίδρυμα, ανέλαβαναρμοδιότητες καθοδήγησης, προστασίας των παιδιών, οικονομικής βοήθειας και«κηδεμονίας» μέχρι που ο χρόνος και η ηλικία των παιδιών έφθασε σε αποδεκτέςδιεξόδους. Και να σκεφτεί κανείς πως αυτό το ζευγάρι των γιατρών με τις τόσεςεπιστημονικές υποχρεώσεις του και οικονομικά καθημερινότητας, δεν είχεπερίσσευμα ούτε χρόνου ούτε χρημάτων!.....
Στον άνθρωποαυτό με τις τόσο εξαίρετες και μεγάλες προσπάθειες και προσφορές, η ΙατρικήΣχολή δεν συμπεριφέρθηκε ανάλογα. Από όταν έγινε Καθηγητής δεν του δόθηκε οανάλογος και κατάλληλος χώρος με υποδομές για τη συνέχιση του έργου του και ταπρογράμματά του, πράγμα που θα διασφάλιζε και την συνέχισή του από τους συνεργάτεςτου και μαθητές του. Αυτό δεν το γράφω από πρόθεση κριτικής γιατί δεν είναι τηςστιγμής. Το γράφω με πνεύμα υπενθύμισης και ευαισθητοποίησης γιατί αυτό είναιτιμή στη διαδρομή του και την μνήμη του. Γιατί οι θεσμικοί χώροι όπως τοΠανεπιστήμιο, εν προκειμένου η Ιατρική Σχολή, έχουν χρέος να ανταποκρίνονταιανάλογα και να τιμούν ανθρώπους με τέτοιο έργο, καταξίωση και προσφορά. Γιατίγίνεται αυτό παράδειγμα προς τους συναδέλφους και τους μαθητές μας αλλά και τηνκοινωνία που ζούμε που της χρωστάμε γιατί σε αυτή μεγαλώσαμε και σταδιοδρομήσαμε.Αυτή η υπενθύμιση είναι από εμέ η από καρδιάς κατάθεση στην μνήμη του Γιάννη.
Διονύσης Κ.Βώρος
Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής
Πανεπιστημίου Αθηνών
18. Εις μνήμην του Καθηγητή της Χειρουργικής Γιώργου Ανδρουλάκη (1936-2023)
,Εφημ.‘‘ΤοΒήμα-Science’’,12/2/2023
Πριν λίγες μέρες έφυγε από κοντά μας ο Ομότιμος Καθηγητής της Χειρουργικής του Πανεπιστήμιου Αθηνών, Γιώργος Ανδρουλάκης. Είμαι ένας από τους πολλούς μαθητές του και ένοιωσα την ανάγκη να γράψω όσα ακολουθούν, όχι μόνο για τιμή στην διαδρομή του και την μνήμη του αλλά και επειδή νομίζω πως είναι παράδειγμα για τις γενιές που ακολουθούν στον χώρο της Ιατρικής και του Πανεπιστημίου. Για συναδέλφους που σήμερα και στο άμεσο μέλλον έχουν και θα έχουν θέσεις και αρμοδιότητες πολύ σημαντικές για την κοινωνία. Εργάσθηκα μαζί του για δύο περίπου δεκαετίες στο Αρεταίειο Νοσοκομείο,δηλαδή κατά το μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας του και έτσι έχω βιωματική γνώση των προσπαθειών του και του επιπέδου του.
Ο Καθηγητής Ανδρουλάκης εργάσθηκε διαδοχικά στις Πανεπιστημιακές Κλινικές των νοσοκομείων, ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης και Αρεταιείου, Νοσοκομείου Νίκαιας και Ιπποκρατείου στην Αθήνα. Στις δύο τελευταίες σαν Καθηγητής-Διευθυντής (1992-1997 και 1997-2003). Υπηρέτησε την Γενική Χειρουργική της εποχής του με πρόσθετη μετεκπαίδευση στην Αγγειοχειρουργική στην Αγγλία. Σαν χειρουργός υπήρξε υψηλού επιπέδου με υποδειγματική υπευθυνότητα και σεβασμό στον ασθενή. Σαν δάσκαλος είχεπραγματική ακαδημαϊκή νοοτροπία, όπως γίνεται φανερό από αυτά που ακολουθούν.
Στην περίοδο της θητείας του στο Αρεταίειο, έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και προσπάθεια για τα προβλήματα της επείγουσας χειρουργικής και των βαριά πασχόντων ασθενών. Μαζί και με άλλους συναδέλφους του της ίδιας νοοτροπίας, Κυριάκο Κυριακού, Χρήστο Πισιώτη και Βαγγέλη Κούρια, υλοποίησε το όραμα του Δασκάλου του και Δάσκαλου όλων μας του διορατικού Καθηγητή Κωνσταντίνου Τούντα που άρχισε από την Θεσσαλονίκη και εξελίχθηκε στην Αθήνα για την αντιμετώπιση των βαρειά χειρουργικών αρρώστων και συγκεκριμένα:
1. Ελειτούργησε στο Αρεταίειο από το 1970 Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) χειρουργικών ασθενών, 15χρόνια πριν θεσμοθετηθούν οι μονάδες αυτές στα μεγάλα νοσοκομεία της χώρας με τον νόμο του ΕΣΥ (1985).
2. Έγραψε (με συνεργάτες) σε δύο εκδόσεις (1971,1979) το βιβλίο ‘‘Ανάνηψη των Βαριά Πάσχοντων’’ που ήταν το πρώτο βιβλίο Εντατικής Θεραπείας στη χώρα μας.
3. Από το 1978οργάνωσε σε ετήσια βάση το μετεκπαιδευτικό συμπόσιο(διημερίδα) ‘‘Οι μέρες Ανανήψεως’’ στο αμφιθέατρο του νοσοκομείου που το παρακολούθησαν γιατροί από όλη την χώρα, αφού ήταν η πρώτη τέτοια εκδήλωση στον τόπο μας, πολλοί από τους οποίους έγιναν αργότερα Εντατικολόγοι και Διευθυντές των ΜΕΘ των νοσοκομείων μας.
4. Το 1973προσκάλεσαν από τις ΗΠΑ τον Καθηγητή S.Dutrich, Πρωτοπόρο ανά τον κόσμο της τεχνικής παρεντερικής διατροφής από κεντρική φλέβα (υποκλείδια τότε) που έχει σώσει εκατομμύρια ασθενείς και έκανε την πρώτη στη χώρα μας εφαρμογή στο χώρο του αμφιθεάτρου του νοσοκομείου για να διδάξει την μέθοδο. Για πολλά χρόνια αυτή η σωτήρια χορήγηση γινόταν μόνο στο Αρεταίειο, όπου και εδεχόμαστε ασθενείς από πολλά νοσοκομεία της χώρας.
Στην φάση της μετακίνησης του Καθηγητή από το Αρεταίειο στην Νίκαια, ο συνονόματος του Καθηγητής χειρουργικής στο πανεπιστήμιο της Πάτρας Ιωάννης Ανδρουλάκης έφερε από τις ΗΠΑ το πρόγραμμα της άμεσης αντιμετώπισης των βαρέων τραυμάτων(το γνωστό πλέον ATLS) και στο μάθημα που έγινε για τους εκπαιδευτές, ο Γιώργος Ανδρουλάκης εκάθησε στην πρώτη σειρά για να το παρακολουθήσει. Ο Δάσκαλος έγινε Μαθητής. Στη συνέχεια το λειτούργησε στα νοσοκομεία που πήγε (Νίκαια και Ιπποκράτειο) και οργάνωσε την διδασκαλία του και στην Αθήνα (1994), αφήνοντας πίσω και πολλούς μαθητές όπως οιΣ.Κατσαραγάκης, Σ.Στεργιόπουλος και Δ.Θεοδώρου για συνέχιση του έργου αυτού.Πέραν από αυτό, στα νοσοκομεία που πήγε σαν Καθηγητής Διευθυντής προσπάθησε να μεταφέρει και να μεταδώσει όλα τα παραπάνω που ή γνώση του και η εμπειρία του ήταν σε υψηλό επίπεδο. Στους νέους αυτούς χώρους μετέφερε και ότι άλλο είχε πρωτοποριακά αναπτυχθεί στο Αρεταίειο όπως το Ογκολογικό Συμβούλιο.
Οι δραστηριότητες που αναφέρθηκαν οδήγησαν τον ίδιο και τους συνεργάτες σε δημοσιεύσεις πολλών επιστημονικών εργασιών και στον Ευρωπαϊκό χώρο. Για αυτό συμμετείχε ενεργά και διετέλεσε και Πρόεδρος στις Ευρωπαϊκές επιστημονικές εταιρείες: α) Χειρουργικής Έρευνας (ESSR), B) Παρεντερικής και Εντερικής (τεχνητής)Διατροφής (ESPEN)και γ) Τραύματος και Επείγουσας Χειρουργικής (ESTES).Για κάθε μία από τις παραπάνω Εταιρείες οργάνωσε σαν Πρόεδρος τα Επιστημονικά Πανευρωπαϊκά συνέδρια στην Αθήνα το 1983,1989 και 1997 αντίστοιχα.
Γιαόλα τα παραπάνω η αγάπη μας θα συνοδεύει την μνήμη του με ευγνωμοσύνη για την προσφορά του και εύχομαι το παράδειγμα του να’ναι δίδαγμα για όσους ακολουθούν παρόμοιους δρόμους στην Ιατρική και στο Πανεπιστήμιο σήμερα και στο μέλλον.
Στην αγαπημένη του σύζυγο Γιούλια Παπαπολίτη που τόσο τον στήριξε στην διαδρομή του με αφοσίωση, εύχομαι να έχει την δύναμη να αντέξει την απουσία του.
Με ευχαριστίες ενός μαθητή του,
Διονύσης Κ.Βώρος
ΟμότιμοςΚαθηγητής Χειρουργικής
19.Η ΦΥΓΗ ΤΩΝ 20.000 ΝΕΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ.
Η πραγματική αιτία της υποστελέχωσης του ΕΣΥ
22/8/2024 ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ:
https://www.lifo.gr/guest-editors/i-fygi-ton-20000-neon-giatron-apo-ti-hora-mas
Έχω γράψει την τελευταία 10ετία πολλά άρθρα σε εφημερίδες για το
πρόβλημα αυτό, επειδή συμμετείχα σε πολλές από τις επιτροπές που έφθασαν
σε νομοσχέδια που όμως δεν προωθήθηκαν ή δεν υλοποιήθηκαν
(www.dionysiosvoros.eu ). Ο λόγος που επανέρχομαι είναι γιατί το
πρόβλημα έχει πάρει σοβαρές διαστάσεις με επιπτώσεις που δύσκολα θα
αντιμετωπισθούν. Και επειδή υπάρχει νέα ηγεσία στο Υπουργείο Υγείας, που
έχει την θεσμική ευθύνη, νομίζω πως πρέπει με την κατανόηση και όλων
των Κομμάτων που διαχρονικά αδράνησαν, να εξετασθεί άμεσα και υπεύθυνα.
Σε πρόσφατο κύριο άρθρο του περιοδικού του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών
(Μάρτιος 2023) αναφέρεται πως ο αριθμός των Γιατρών που έχουν φύγει από
την χώρα φθάνει τις 20.000. Πρόκειται για συναδέλφους ηλικίας 25-45 ετών
που 500 περίπου το χρόνο είναι μετά την λήψη του πτυχίου για να πάνε
για ειδικότητα σε άλλη χώρα και περίπου 500 το χρόνο στη διάρκεια της
ειδικότητας για να συνεχίσουν αλλού ή μετά την ειδικότητα για ανεύρεση
εργασίας. Ο αριθμός των αποφοίτων από τις 7 Σχολές της χώρας μας είναι
περίπου 1200 το χρόνο και μερικές ακόμη εκατοντάδες ετησίως έρχονται με
πτυχίο από άλλες χώρες (πρώην Ανατολικές και άλλες Ευρωπαϊκές χώρες).
Είναι αυτονόητο πως όλοι αυτοί που φεύγουν ανήκουν στην κατηγορία των
νέων που έχουν διάθεση να προσπαθήσουν για κάτι καλύτερο. Η μεγάλη
πλειοψηφία δεν επιστρέφουν. Γιατί και αυτοί που φεύγουν για ειδικότητα,
είναι για διάστημα 8-10 χρόνων. Έτσι χάνεται ένας ανθρώπινος κοινωνικός
θησαυρός για τον οποίο έχει επενδύσει η οικογένεια και το Κράτος με την
δωρεάν Παιδεία για να προσφέρουν στην συνέχεια της πορείας τους σε άλλες
κοινωνίες. Εκτός από τις αυτονόητες ευρύτερες συνέπειες, έχει προκύψει
ένα άμεσο σοβαρό πρόβλημα ότι για ορισμένες ειδικότητες δεν υπάρχει
πλέον ο αναγκαίος αριθμός ειδικευομένων ακόμη και σε νοσοκομεία των
μεγάλων πόλεων ή μεγάλα περιφερειακά Νομαρχιακά νοσοκομεία. Τυπικό
παράδειγμα είναι αυτό που γράφτηκε στον ημερήσιο τύπο στις 8/8/2023 για
το νοσοκομείο των Χανίων. Όπου η Χειρουργική Κλινική δεν είχε
ειδικευομένους να καλύπτουν και τις βασικές ανάγκες του νοσοκομείου
(όπως ΤΕΠ και Εξωτερικά Ιατρεία) και έτσι οδηγήθηκαν σε παραίτηση λόγω
αδιεξόδου ειδικευμένοι χειρουργοί (Μόνιμοι γιατροί του ΕΣΥ).Αυτές τις
μέρες ήλθε στο προσκήνιο το μεγάλο πρόβλημα Ειδικευμένων Γιατρών στο
ΕΣΥ. Σχετικά με τα αίτια: Είναι ευνόητο πως η οικονομική κρίση που
δυσκόλεψε τις Κυβερνήσεις να καλύψουν τις οργανικές θέσεις για
ειδικευμένους γιατρούς στον κρατικό φορέα, είναι μία αιτία. Ακόμη και
για τους πτυχιούχους προς ειδικότητα, ήταν λόγος να σκέπτονται την
προοπτική και το μέλλον τους. Όμως υπάρχουν και πριν από την κρίση,
πολυσυζητημένα θέματα που δεν χρειάζονται δαπάνες αλλά υπεύθυνη
αντιμετώπιση κύρια από το Υπουργείο Υγείας αλλά και όλους τους φορείς
του Ιατρικού χώρου. Και συγκεκριμένα: Ο νόμος για τις ειδικότητες.
Παραμένει απαρχαιωμένος παρότι το σχετικό νομοσχέδιο που δρομολογήθηκε
από τον αείμνηστο Δημήτρη Κρεμαστινό, έχει ετοιμασθεί με επιμέλεια από
το Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας (ΚΕΣΥ) επί Προεδρίας του Καθηγητή Ηλία
Λαμπίρη και σε συνεργασία με τις 37 ειδικότητες της Ιατρικής από 2005,
δεν απορρίφθηκε από κανέναν Υπουργό αλλά παρέμεινε στα σκαλιά της βουλής
(συμμετείχα στη σχετική Επιτροπή 5 χρόνια). Και α) παραμένει η λίστα
αναμονής χωρίς διαδικασία επιλογής που δεν συμβαίνει πουθενά σε
οργανωμένες χώρες ούτε στη χώρα μας για όποια άλλη θέση εκπαίδευσης ή
εργασίας. Είναι άδικο και αντικοινωνικό γιατί δυνατότητα μακράς αναμονής
έχουν όσοι έχουν οικονομική δυνατότητα, β) Μένει άγραφος νόμος η
υποχρέωση εκπαίδευσης των ειδικευομένων γιατρών (log book άσκησης)
παρότι μετά από πολλές προσπάθειες έγινε το 2019 (συγκυριακά;) μία
ατελής ρύθμιση για 2-3 από τις 40 ειδικότητες (ΦΕΚ 2382/19.6.2019) που
όμως δεν ολοκληρώθηκε ποτέ ούτε αυτά τα λίγα δόθηκαν για υλοποίηση στα
νοσοκομεία. Η διαδικασία εξέλιξης των γιατρών στα κρατικά νοσοκομεία
(ΕΣΥ), ακόμη και για θέσεις Διευθυντών έχει μείνει γραφειοκρατική και
αναξιοκρατική παρότι ειδική επιτροπή του Υπουργείου Υγείας (Προέδρος
Καθηγ.Δημ.Λουκόπουλος) κατέθεσε υπεύθυνη πρόταση από τον Ιούλιο του
2003. (συμμετείχα και σε αυτή 1 χρόνο). Έμεινε σε κάποιο συρτάρι του
Υπουργείου!.....Οι Εξειδικεύσεις των γιατρών μετά την βασική ειδικότητα,
είναι μία σύγχρονη πραγματικότητα λόγω της εξέλιξης της Ιατρικής. Στην
χώρα μας έχουμε τουλάχιστον 20 νοσοκομεία που έχουν τις προϋποθέσεις να
δίνουν εξειδικεύσεις αλλά έχουν γίνει ελάχιστες. Αναφέρω για παράδειγμα
τα 4 ειδικά ογκολογικά νοσοκομεία, για τα οποία έγινε κοινή εισήγηση από
τις εταιρείες Χειρουργικής Ογκολογίας, Παθολόγων Ογκολόγων και
Ακτινοθεραπείας (συμμετείχα σαν μέλος του ΔΣ της πρώτης) και έγινε
νομοσχέδιο από το ΚΕΣΥ το 2011 (Πρόεδρος: Νευροχειρουργός Ανδρέας
Σερέτης) αλλά έμεινε στο συρτάρι του Υπουργείου διαχρονικά με αστείες
αιτιάσεις. Έτσι αν κάποιος νέος γιατρός θέλει να κάνει εξειδίκευση
πρέπει να πάει σε άλλη χώρα όπου αντί για 1-2 χρόνια θα χρειασθεί με την
εισαγωγική φάση 3 ή 4 (άρθρο μου στο περιοδικό του Ιατρικού Συλλόγου
Αθηνών: Ιανουάριος 2019).Η Ελληνική Χειρουργική Εταιρεία οργάνωσε πριν
δύο χρόνια ειδική Ημερίδα (19/11/2022) στην Αθήνα, παρουσία της τότε
Υπουργού κας Μ.Γκάγκα και του Προέδρου του ΚΕΣΥ Καθ.Δημ.Μπούμπα,
αφιερωμένη αποκλειστικά στο Πρόγραμμα της ειδικότητας της χειρουργικής
και της ανάγκης για Εξειδικεύσεις της χειρουργικής σε απόλυτη συμφωνία
με όσα παραπάνω έχω αναφέρει. Ως προς τις οικονομικές απολαβές των
γιατρών του Κρατικού Συστήματος, που όλα τα Κόμματα το αναφέρουν όταν
είναι στη αντιπολίτευση και το Κράτος προβληματίζεται για το όριο,
νομίζω πως υπάρχει υπεύθυνη πρόταση. Να δούμε το μέσο όρο από 10
Ευρωπαϊκές χώρες ποιες είναι οι αμοιβές των γιατρών τους στα κρατικά
νοσοκομεία αναλογικά με τις αμοιβές άλλων επιστημονικών κλάδων αφού
είναι παραδεκτό πως οι γιατροί έχουν 15 συνολικά χρόνια σπουδών
(πανεπιστήμιο, ειδικότητα, εξειδικεύσεις) και εφημερίες 24ωρου για τις
πρώτες δεκαετίες της διαδρομής τους. Όλα τα Κόμματα έχουν στελέχη τους
στην Ευρωβουλή και είναι εύκολο να το διερευνήσουν. Για να μην
επιδέχονται σχόλια από πουθενά οι σχετικές αποφάσεις. Παρότι η αδράνεια
του αρμόδιου Υπουργείου Υγείας αλλά και των θεσμικών φορέων του χώρου
όπως οι Ιατρικοί Σύλλογοι, οι Ενώσεις των Γιατρών και οι Ιατρικές σχολές
(που ολιγώρησαν στην κατάθεση γνώμης όταν τους ζητήθηκε από το
Υπουργείο) έχει οδηγήσει σε προβληματικές καταστάσεις τα νοσοκομεία μας,
ας δείξουμε έστω και αργά την υπευθυνότητα που πρέπει για να σταματήσει
η φυγή και η υποστελέχωση των νοσοκομείων μας.
Διονύσης Κ.Βώρος
Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής ΕΚΠΑ
Email: diovoros@med.uoa.gr
20. Προκαταλήψεις και πραγματικότητα για τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια.
Η κοινωνική θεώρηση του θέματος. Εφημερίδα ‘‘Καθημερινή’’, 9/12/2022
Για το ενδεχόμενο λειτουργίας Ιδιωτικών Πανεπιστημίων στη χώρα μας έχει γίνει από χρόνια πολύ συζήτηση σε όλα τα επίπεδα και έχουν γραφτεί πολλά και από άτομα που έχουν την δυνατότητα γνώμης. Για τα συνταγματικά και νομικά ζητήματα έχουν τοποθετηθεί οι νομικοί. Δεν έχω εγώ να προσθέσω κάτι. Από πολιτικής σκοπιάς έχουν εκφρασθεί όλοι οι χώροι και από θέση Κυβέρνησης και αντιπολίτευσης. Εγώ γράφω σαν πολίτης που υπηρέτησα για 4 δεκαετίες τον Ακαδημαϊκό χώρο και που σαν γιατρός νομίζω πως αντιλαμβάνομαι τα προβλήματα της κοινωνίας που ζω από τους πιο αδύναμους μέχρι τους ευνοούμενους από τη ζωή.
Η τοποθέτησή μου έχει σχέση με την κοινωνική διάσταση του θέματος επειδή νομίζω πως είναι αυτή που δεν έχει συζητηθεί όσο θα έπρεπε και συγκεκριμένα: Η πολιτεία, το κράτος, έχει τη δυνατότητα να λειτουργεί έναν αριθμό Πανεπιστημίων και υποχρέωση να τα στελεχώνει επαρκώς, προσφέροντας για έναν σημαντικό αριθμό νέων την ευκαιρία να σπουδάσουν αυτό που επιθυμούν στο πλαίσιο της δωρεάν εκπαίδευσης που είναι πράγματι κοινωνικό αγαθό, κεκτημένο στη χώρα μας.Υπάρχουν όμως κάθε χρόνο πολλά παιδιά που έστω και από λίγο δεν μπόρεσαν να πετύχουν στη σχολή που θα ήθελαν. Το όριο επιτυχίας είναι πολλές φορές και θέμα τύχης ή συγκυριών για κάθε νέο άνθρωπο.
Πολλά από τα παιδιά αυτά που αντιστοιχούν σε χιλιάδες, φεύγουν για σπουδές σε άλλες χώρες, κύρια της Ευρώπης και κατά κανόνα μένουν εκεί όλη την διάρκεια των σπουδών γιατί δεν είναι εύκολες οι μεταγραφές από το Εξωτερικό. Μόνο στην Κύπρο ήταν το 2021 20.546 Φοιτητές από την Ελλάδα (Καθημερινή, 20/11/2022). Είναι δε πολύ μεγαλύτερος ο αριθμός των Φοιτητών μας που είναι στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη καθώς και στην Ιταλία και τις πρώην Ανατολικές χώρες. Άμεσα γίνεται κατανοητό πως πρόκειται για μεγάλα ποσά συναλλάγματος (δίδακτρα, στέγη και διαβίωση, ταξίδια σαν ανθρώπινη ανάγκη στο σπίτι τους) που αν είχαμε Ιδιωτικά Πανεπιστήμια θα έμεναν στην δική μας κοινωνία που δεν έχει και δεν αναμένεται άμεσα να έχει περισσεύματα.
Το πιο σοβαρό όμως, κοινωνικά και ανθρώπινα, είναι το γεγονός πως πολλά παιδιά από αυτά που θα επιθυμούσαν να πραγματοποιήσουν το όνειρο των σπουδών, είναι από οικογένειες που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα. Αν είχαμε εδώ Ιδιωτικά Πανεπιστήμια, η δυνατότητα για αυτά τα παιδιά θα ήταν πολύ πιο πιθανή γιατί θα αφορούσε μόνο τα δίδακτρα και όχι τα άλλα έξοδα που αναφέρθηκαν. Αυτά τα γράφω με ιδιαίτερη ευαισθησία γιατί σε αυτή την κατηγορία που δεν θα μπορούσαν να πάνε σε άλλη χώρα ανήκα κι εγώ. Και δεν είναι το κύριο θέμα η αδυναμία ενός ατόμου αλλά αυτό αφορά χιλιάδες παιδιά της σημερινής κοινωνίας.
Επειδή το θέμα των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων συζητήθηκε μερικές φορές από κοινωνικούς και πολιτικούς χώρους και με αναφορές σε πολιτικούς όρους (καπιταλισμός,σοσιαλισμός, αριστερά) αξίζει να σημειωθεί πως στην Κύπρο που αποτελεί γνωστό και πρόσφατο παράδειγμα, ο θεσμός αυτός υποστηρίχθηκε και από τον αείμνηστο Πρόεδρο Δημήτρη Χριστόφια που είχε σαφή πολιτική ταυτότητα, σφραγισμένη από την διαδρομή του στη ζωή.
Είναι αυτονόητο πως όταν λέμε Ιδιωτικό Πανεπιστήμιο, θα λειτουργήσει και θα ελέγχεται με τους ακαδημαϊκούς κανόνες και τρόπο ελέγχου, από το Κράτος, όπως γίνεται σήμερα σε προηγμένες και καλά οργανωμένες κοινωνίες που έχει λειτουργήσει ο θεσμός.
Σήμερα λειτουργούν στη χώρα μας πολλά Ιδιωτικά Κολλέγια που είναι συνδεδεμένα με αντίστοιχα Πανεπιστήμια του εξωτερικού και δίνουν έτσι πτυχίο!....Δεν νομίζω πως αυτό είναι πιο σοβαρό και αξιόπιστο από το να είχαμε εδώ Ιδιωτικά Πανεπιστήμια.
Διονύσης Κ.Βώρος
Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής ΕΚΠΑ
21.Κριτήρια για τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια.Εφημερίδα ''Βημα'' 4/2/2024
«Όσα πρέπει να καθοριστούν γιατί διαφορετικά όταν ανακύψουν τα προβλήματα θα αναζητούμε διεξόδους ανάγκης με απρόβλεπτα αποτελέσματα».
Πριν από ένα χρόνο έχω γράψει άρθρο στην εφημερίδα Καθημερινή (9/12/2022) για τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια με θετική τοποθέτηση κύρια από την κοινωνική σκοπιά. Γιατί θα μπορούν να σπουδάζουν εδώ και τα παιδιά που δεν έχουν οικονομική δυνατότητα να πάνε σε άλλες χώρες. Θα έχουν επιβάρυνση μόνο για δίδακτρα (το 70% των οικογενειών έχουν στέγη ή πρόσβαση στις δύο μεγάλες πόλεις, Αθήνα και Θεσσαλονίκη). Στο τέλος του άρθρου έγραψα πως το επίπεδο των Πανεπιστημίων αυτών θα καθορισθεί από το σχετικό νόμο που θα ψήφιζε όποια Βουλή θα αποφάσιζε.
Τώρα που από ότι φαίνεται θα ψηφισθεί ο σχετικός νόμος, έχουν οι συμφωνούντες επιδοθεί να αναφέρονται συνεχώς στις προϋποθέσεις που πρέπει να ζητηθούν κι έτσι ενισχύουν την επικείμενη απόφασή τους. Αν λοιπόν το εννοούν πραγματικά, κάποιες αρχές-κριτήρια είναι ευνόητα για όσους έχουν υπηρετήσει τον ακαδημαϊκό χώρο και συγκεκριμένα:
1. Διεθνείς οργανισμοί συντάσσουν σχεδόν κάθε χρόνο πίνακες Διεθνούς Κατάταξης των Πανεπιστημίων όλου του κόσμου.Αν πάρουμε από τα δικά μας 25 Πανεπιστήμια το αρχαιότερο, των Αθηνών, που είχε τον περισσότερο χρόνο να αναπτυχθεί, κατατάσσεται στις θέσεις 250-400 της παγκόσμιας κατάταξης (ποικίλει ανά Σχολή π.χ. Ιατρική 200-300). Θεωρώ εύλογο πως Πανεπιστήμια άλλων χωρών που είναι σε χαμηλότερη θέση σε αυτές τις κατατάξεις δεν πρέπει να γίνουν δεκτά για παραρτήματα στην χώρα μας (δεν είμαστε υποανάπτυκτοι).
2. Τα όποια παραρτήματα πρέπει να λειτουργήσουν στο πνεύμα των Μητρικών Πανεπιστήμιων όσον αφορά: α) Το Πρόγραμμα Σπουδών, β) Την επιλογή των Διδασκόντων, γ) Την διαδικασία επιλογής Φοιτητών,δ) Τον έλεγχο της λειτουργίας που πρέπει βέβαια να γίνεται και από την αντίστοιχη αρχή της χώρας μας (την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης-ΕΘΑΑΕ).Όσον αφορά τα δίδακτρα, το Μητρικό Πανεπιστήμιο πρέπει να το συζητήσει με την ΕΘΑΑΕ με κριτήριο την κοινωνικό-οικονομική αντιστοιχία της χώρας μας.
3. Για τις Ιατρικές Σχολές που φαίνεται πως υπάρχει εκατέρωθεν ενδιαφέρον για ευνόητους λόγους, θα πρέπει να μελετηθεί απ’ αρχής (από τώρα) η ιδιαιτερότητα πως τα παραρτήματα θα χρειασθούν για την καθιερωμένη άσκηση των Φοιτητών από το τρίτο έτος, Ιδιωτικά νοσοκομεία μας (τα κρατικά μας καλύπτουν της ανάγκες των δικών μας Σχολών). Τα μεγάλα Ιδιωτικά νοσοκομεία μας έχουν τις δομές και υποδομές που χρειάζονται και το απαιτούμενο επίπεδο. Όμως πρέπει απ’ αρχής με κύρια αρμοδιότητα των δικών μας αρχών (ΕΘΑΑΕ) να διευκρινισθούν επίσημα τα παρακάτω: α) Απαιτείται κάθε μέρα αριθμός ασθενών (ανάλογα με τον αριθμό των Φοιτητών) απ’ όλες τις ειδικότητες(Παθολογικές, Χειρουργικές, Γυναικολογικής, Παιδιατρικής, Ψυχιατρικής κα) για την άσκηση των Φοιτητών, β) Συγκατάθεση των ασθενών πως αποδέχονται την εκπαιδευτική επίσκεψη και εξέταση από τους Φοιτητές (όπως γίνεται στα Κρατικά νοσοκομεία μας και σε όλο τον κόσμο), γ) Η ομάδα των Φοιτητών συνοδεύεται από διδάσκοντα της Σχολής-παράρτημα ενώ την παρουσίαση των ασθενών κάνουν οι θεράποντες γιατροί τους των Ιδιωτικών νοσοκομείων που γνωρίζουν το πρόβλημα τους. Και ακολουθεί από όλους η διδακτική συζήτηση.
Όλα τα παραπάνω πρέπει απ’ αρχής να καθορισθούν γιατί διαφορετικά όταν ανακύψουν τα προβλήματα θα αναζητούμε διεξόδους ανάγκης με απρόβλεπτα αποτελέσματα. Εύχομαι να υπάρξει από όλους κατανόηση ευθύνης για το νέο αυτό βήμα που γίνεται.
Διονύσης Κ.Βώρος, Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστήμιο Αθηνών
22.Μια διάταξη που πρέπει να αλλάξει. ''Το Βήμα της Κυριακής -Νέες Εποχές'' 23/7/2023
Στον πρόσφατο νόμο 4957/2022 για τα Πανεπιστήμια, το άρθρο 55
αναφέρεται στην εκλογή Διευθυντή της κάθε Πανεπιστημιακής Κλινικής ή
Εργαστηρίου και ορίζει ότι: ‘‘Δικαίωμα υποβολής υποψηφιότητας έχουν μέλη ΔΕΠ
(Διδακτικό, Ερευνητικό Προσωπικό) που υπηρετούν στην ίδια κλινική με το ίδιο ή
συναφές γνωστικό αντικείμενο’’ και ‘‘το εκλεκτορικό σώμα για την εκλογή του
Διευθυντή απαρτίζεται από τα μέλη ΔΕΠ που υπηρετούν σε αυτή αν ο αριθμός των
μελών είναι πάνω από 5 (που είναι το σύνηθες). Αυτό δεν έγινε ποτέ στην χώρα μας
τουλάχιστον στη μεταπολιτευτική περίοδο, ούτε γίνεται αλλού για να πούμε πως
είναι ‘‘εκσυγχρονισμός’’. Ακόμη και την εποχή της ‘‘παντοδυναμίας’’ του Καθηγητή,
η αντίστοιχη εκλογή γινόταν από τη σύνοδο των Καθηγητών της Σχολής με
υποψηφίους όσους είχαν τα προβλεπόμενα προσόντα. Μετά τον νόμο 1268/1982 και
με όλες τις τροποποιήσεις του που ακολούθησαν, υποψήφιοι είναι όσοι Καθηγητές
της Σχολής έχουν το ίδιο γνωστικό αντικείμενο (δηλαδή ειδικότητα όπως λέμε
Παθολογία, Χειρουργική κα) και εκλεκτορικό σώμα ο αντίστοιχος τομέας
(Παθολογικός, Χειρουργικός κα). Σήμερα ειδικά στις δύο μεγάλες στο μέγεθος
Σχολές, Αθήνας και Θεσσαλονίκης, ο αριθμός των υποψηφίων είναι σε πολλές
ειδικότητες αρκετές δεκάδες και ο αντίστοιχος τομέας έχει εκλέκτορες που φθάνουν
100-150, και η ψήφος είναι μυστική (αφού προηγηθεί Εισήγηση Επιτροπής
Καθηγητών της ίδιας ειδικότητας). Κατά καιρούς έγιναν σκέψεις και εισηγήσεις για
ακόμη πιο αξιοκρατική σύνθεση του εκλεκτορικού σώματος του τομέα με συμμετοχή
όλων των Καθηγητών της πρώτης βαθμίδας και από όλες τις ειδικότητες του
αντίστοιχου τομέα (π.χ. για την Αθήνα οι Καθηγητές των 10 ειδικοτήτων της
Χειρουργικής και των 6 της Παθολογίας), αλλά δεν έγινε ποτέ αντίστοιχη ρύθμιση.
Για τους αναγνώστες του κειμένου που δεν είναι γιατροί, να επισημάνω ότι η
θέση του Καθηγητή-Διευθυντή Πανεπιστημιακής Κλινικής ή Εργαστηρίων, είναι η πιο
σημαντική για τις Ιατρικές Σχολές, γιατί ο Διευθυντής μαζί με τους συνεργάτες του,
μέλη ΔΕΠ όλων των βαθμίδων, ορίζει και συντονίζει το πρόγραμμα για: 1) την
αντιμετώπιση των ασθενών, 2) την εκπαίδευση των φοιτητών, 3) την εκπαίδευση και
άσκηση των ειδικευόμενων γιατρών που πρέπει από την φύση του χώρου να είναι
και καλό παράδειγμα για όλες της κρατικές μονάδες που δίνουν ειδικότητα, 4) για
όποιο πρόγραμμα έρευνας μπορεί η κάθε μονάδα αφού είναι Πανεπιστήμιο. Όσον
αφορά το Νο1 δηλαδή τους ασθενείς, οι Πανεπιστημιακές Κλινικές έχοντας και
περισσότερο προσωπικό και ίσως υποδομές από τις αντίστοιχες του ΕΣΥ, νοσηλεύουν
μεγαλύτερο αναλογικά αριθμό ασθενών (κλινικές μέχρι και 80-100 κλίνες) και
ασθενείς με πιο ειδικά και σοβαρότερα προβλήματα.
Ο σημερινός νόμος δηλαδή το άρθρο 55, φαίνεται να παραγνωρίζει όλα τα
παραπάνω. Μοιάζει με αυτό που γίνεται υπό καλές συνθήκες σε μικρή επιχείρηση ή
οικογένειες όταν ο χρόνος οδηγεί τον πρεσβύτερο σε αποχώρηση. Έξαλλου το άρθρο
46 του ίδιου νόμου που αφορά την κρίση για όλες τις ακαδημαϊκές βαθμίδες είναι
στο πνεύμα του νόμου που ισχύει μέχρι σήμερα. Ποιος το εισηγήθηκε; Ποιο ήταν το
σκεπτικό; Στην ηγετική ομάδα του Υπουργείου Παιδείας που έκανε το νόμο, ήταν και
Καθηγητές Πανεπιστημίων και Καθηγητής Χειρουργικής που είναι από τις ειδικότητες
που ενδιαφέρει ιδιαίτερα αυτό το άρθρο. Τι άποψη είχαν στην διαβούλευση οι
Πρυτανικές Αρχές των δύο μεγαλύτερων Πανεπιστημίων που έχουν Ιατρική Σχολή με
μεγάλο αριθμό (δεκάδες) Καθηγητών στην κάθε ειδικότητα και αποκλείονται από
υποψήφιοι στην κάθε προκήρυξη; Τέλος στη συζήτηση της Βουλής τι άποψη είχαν οι
εκπρόσωποι των Κομμάτων της Αντιπολίτευσης; Μπορεί να μην ήταν γιατροί αλλά η
τελευταία Βουλή είχε δεκάδες γιατρούς όλων των Κομμάτων (μόνο η ΝΔ είχε 23) και
κάποιοι από αυτούς είχαν θητεία στο Πανεπιστήμιο. Μπορούσαν να τους ζητήσουν
ενημέρωση. Αν και αφού οι λέξεις μιλούσαν για Κλινικές όλοι ξέρουμε που πάμε όταν
αρρωστήσουμε. Αν πάλι οι εκπρόσωποι καταψήφισαν ή απείχαν, μπορούσαν εντός
ή εκτός Βουλής να αναδείξουν το πρόβλημα όπως έπραξαν και πολύ σωστά έπραξαν
για τα άρθρο του νόμου που αφορούσε την εκλογή Πρύτανη που αποδείχθηκε στην
πράξη προβληματικό και αδιανόητο.
Θα ήταν καλό και χρήσιμο, κάποιος από τους παραπάνω αναφερόμενους
θεσμικούς φορείς ή πρόσωπα να απαντήσουν δημόσια μέσω του ίδιου εντύπου
(πιστεύω πως δεν θα υπάρχει από αυτό αντίρρηση) ώστε και εγώ αλλά κύρια οι
αναγνώστες να καταλάβουν αν αυτά που γράφω είναι λάθος ή υπερβολές ή έχω
κάποια σκοπιμότητα.
Εγώ δεν είχα κανένα προσωπικό λόγο. Η 40ετή θητεία μου στο Πανεπιστήμιο
Αθηνών, τελείωσε πριν 9 χρόνια ευτυχώς με υγεία. Συγγενικά πρόσωπα στον χώρο
δεν έχω. Τα έγραψα ως αίσθηση χρέους στο Πανεπιστήμιο, στην Ιατρική και στην
κοινωνία. Γιατί οι χώροι που υπηρέτησα μου έδωσαν την δυνατότητα, παρά τις
δυσκολίες από τις διαφορές μου με το ‘‘σύστημα’’ να ζήσω όρθιος σαν ελεύθερος
άνθρωπος που το θεωρώ σημαντικό. Και το δημοσιοποιώ μετά από το χρόνο των
Εθνικών Εκλογών για να μην θεωρηθεί πως έχει πολιτική σκοπιμότητα. Δεν είναι για
κανέναν προσωπικό. Αφορά θεσμούς και θεσμικά πρόσωπα για προβλήματα που ο
κάθε πολίτης από τον αντίστοιχο χώρο έχει δικαίωμα και υποχρέωση να κρίνει και να
προτείνει. Όπως εδώ την αλλαγή του προβληματικού άρθρου σύμφωνα με το πνεύμα
των σχετικών νόμων και την ακαδημαϊκή υποχρέωση.
Διονύσης Κ.Βώρος, Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστήμιο Αθηνών
23. Στη Μνήμη του Χειρουργού Γεωργίου Αυλάμη.
O Μεγάλος και Χαρισματικός Γεώργιος Αυλάμης έφυγε από τη ζωή την Ιη Απριλίου αυτού του χρόνου. Υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους Γιατρούς και κορυφαίος Χειρουργός της Χώρας μας για τον αιώνα που πέρασε. Και ταυτόχρονα προσωπικότητα πολύ ξεχωριστή: χαρισματικός, αξιοπρεπής,περήφανος, αληθινά ευγενής και κοινωνικά ευαίσθητος με πράξεις. Ένας πραγματικός λεβέντης που αγαπήθηκε πολύ γιατί αγάπησε τους ανθρώπους. H Κεφαλονιά και ο Πειραιάς που γεννήθηκε και μεγάλωσε ήταν και οι ιδιαίτερες αγάπες του.
O χαρακτηρισμός του Μεγάλου δεν προέκυψε από τίτλους και θέσεις, που μάλιστα οι κοινωνικές συγκυρίες τού περιόρισαν. Προέκυψε διαχρονικά από την αναγνώριση του έργου του και της στάσης του στη ζωή από τους συναδέλφους του, τους μαθητές του, τους ασθενείς και την κοινωνία όλη. H κοινωνική ευαισθησία του, εκτός από την ευπρεπή πολιτισμένη συμπεριφορά του απέναντι στους ασθενείς που ήταν στάση ζωής, εκφράσθηκε με πολλούς τρόπους και με αποκορύφωμα την αυθόρμητη του στη μεγάλη Εθνική Αντίσταση του λαού μας απέναντι στη γερμανική κατοχή.
Ως φοιτητής έκανε ουσιαστική πρακτική άσκηση στην Πολυκλινική Αθηνών υπό την καθοδήγηση του διαπρεπούς Παθολόγου Ανδρέα Αλιβιζάτου. Από το 1942 και για 5 χρόνια έκανε την ειδικότητα της Χειρουργικής στο Δημοτικό Νοσοκομείο Αθηνών με τους Καθηγητές Χάρη Τουλ και Σπύρο Λαμπίρη.Τα χρόνια του Δημοτικού Νοσοκομείου μαζί με άλλους φίλους του γιατρούς φρόντιζε τους κρατούμενους από τα Ες -Ες στο νοσοκομείο ασθενείς, τιμήθηκε αργότερα γι'αυτό με την Ιστορική αναφορά του Παναγιώτη Κανελλόπουλου.
Η περίοδος που κατέδειξε την υπεροχή και το μεγαλείο του τις πληθωρικές προσφορές του, αλλά και το δράμα της κοινωνίας μας, ήταν η θητεία του στο Πανεπιστήμιο, 1947-1964, στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο της Αθήνας. O Καθηγητής της Χειρουργικής Κωνσταντίνος Αλιβιζάτος διέθετε την κοινωνική δυνατότητα, αλλά και τη δύναμη της θέσης του,κυρίως όμως την ευγενή πρόθεση, την οποία έδειξε και προς άλλους, και διόρισε τον Αυλάμη Επιμελητή στο Πανεπιστήμιο, παρά το βαρύ κλίμα που συνόδευε το όνομά του από τη συμμετοχή του στην Εθνική Αντίσταση. Έμεινε εκεί για 17 χρόνια φθάνοντας στον βαθμό του Υφηγητή. Συμπλήρωσε την εκπαίδευσή του με μετεκπαίδευση στη Φλωρεντία, στο Γκρατς και κυρίως στο Λίβερπουλ. στο Ιπποκράτειο νέα δεδομένα ίδρυσε μονάδες για τους τραυματίες, τη Χειρουργική των Παίδων, τη Χειρουργική του Οισοφάγου, το ξεκίνημα της Χειρουργικής της καρδιάς μετά από το Λίβερπουλ. Αναδείχθηκε σε κορυφαίο Χειρουργό της Χώρας κατά την περίοδο εκείνη, χωρίς αμφισβήτηση. Έκανε και σοβαρές μελέτες τύπου Ερευνητικού που αναγνωρί-
σθηκαν. Ήταν στην ομάδα η οποία έβγαλε το περιοδικό «Ιατρική» που Τόσα προσέφερε. κι ακόμα κάτι πρωτοποριακό:Ήταν απ' αυτούς που συγκρότησαν τη λεγόμενη «Κίνηση των Υφηγητών». Μία Κίνηση που εισηγήθηκε τον εκσυγχρονισμό των Πανεπιστημίων μας, μ.ε ιδιαίτερη αναφορά στην Ιατρική Σχολή. H κίνηση ήταν πολλά υποσχόμενη, προοδευτική και γενναία, αλλά σταμάτησε από τη δικτατορία του 1967. Ήταν όμως το πρώτο μεγάλο βήμα για τη μεγάλη αλλαγή που άρχισε το 1982 με τον γνωστό νόμο-πλαίσιο των πανεπιστημίων, τον Ν. 1268/82.
Και καθώς o Αυλάμης κυριολεκτικά δέσποζε στον χώρο της Χειρουργικής και του Πανεπιστημίου στο Ιπποκράτειο, έγινε φανερό πως η Ιατρική Σχολή, κομμάτι του όλου κοινωνικού συστήματος, δεν θα του επέτρεπε να συνεχίσει την πορεία του στον Χώρο του Πανεπιστημίου. Ένας λόγος ήταν το βαρύ μετεμφυλιακό κλίμα που ήταν αντίθετο με την κοινωνική δράση του στην Κατοχή.Αλλά κάτι επίσης πραγματικό: H κοινωνία μας Τότε και δυστυχώς και τα χρόνια που ακολούθησαν δεν «δέχθηκε» πολλές Μεγάλες προσωπικότητες, σε πολλούς Χώρους δυστυχώς και στο Πανεπιστήμιο. O Αυλάμης ως ευφυής άνθρωπος το διέγνωσε πολύ νωρίς. Και έφυγε για το Τζάνειο Νοσοκομείο του Πειραιά, μικρό τότε και υποβαθμισμένο, αλλά o ίδιος το θεώρησε πρόκληση, το αναβάθμισε, το έκανε γνωστό, το Τίμησε και γι' αυτό λατρεύτηκε και στον αγαπημένο του Πειραιά, τη δεύτερη πατρίδα του, μέχρι το 1983 που έληξε η θητεία του. Το Τζάνειο και ο Πειραιάς δέχονταν για πρώτη φορά αρρώστους και από την Αθήνα. H απομάκρυνση του Αυλάμη από το Πανεπιστήμιο δεν μπορούσε να μειώσει τον ίδιο. Αυτός συνέχισε τον μεγάλο ανηφορικό δρόμο του με επιτυχίες, προσφορά, αξιοπρέπεια, περηφάνεια και λεβεντιά. Έχασε όμως η κοινωνία! Γιατί αν του είχαν δοθεί, όπως του άξιζε, πιο Ψηλότερα, ευρύτερα και μεγαλύτερα πεδία, είναι βέβαιο πως θα είχε προσφέρει πολύ περισσότερα και θα ήταν πολύ μεγαλύτερος ο αριθμός των γιατρών που θα είχαν μάθει κοντά του όχι μόνο την Ιατρική σαν επιστήμη αλλά το μεγαλείο του τρόπου με τον οποίο την υπηρετούσε.
Μετά το Τζάνειο για 15 χρόνια λειτούργησε ως Διευθυντής Χειρουργός στο Νοσοκομείο «Υγεία», όπου και πάλι υπήρξε υπόδειγμα αφήνοντας τη σφραγίδα που είχε ήδη δημιουργήσει. Τα πολλά χρόνια που άντεξε στην άσκηση της Χειρουργικής ήταν ακόμη μία απόδειξη τού πόσο αγαπούσε αυτό που έκανε.
Είχα την τύχη να τον γνωρίσω από πολύ κοντά περίπου 4 δεκαετίες. Και έχοντας ακολουθήσει στην Ιατρική παρόμοιο δρόμο,μπόρεσα να κατανοήσω πολλές πτυχές του αναστήματος και της προσωπικοτητάς του. Πιστεύω πως, παρότι η φύση τον προίκισε και το οικογενειακό του τον ευνόησε, τα μεγάλα βήματα που έκανε και η ομορφιά με την οποία τα επένδυσε, είχαν σαν αφετηρία την αγάπη που ένιωθε γι'αυτό που έκανε. Αγάπησε την Ιατρική και τους αρρώστους, αγάπησε τους ανθρώπους,αγάπησε τη ζωή σωστά. Και αφιέρωσε όλες του τις δυνάμεις σε αυτά που επέλεξε και αγάπησε: την Ιατρική και τους ανθρώπους. Τέλος, ήταν αξιοθαύμαστη η ευρύτερη μόρφωση και καλλιέργειά του, καθώς και το υψηλό επίπεδο αισθητικής που τον διέκρινε.
H κατάθεση τούτη δεν έχει μόνο την έννοια να αποτίσει κανείς φόρο τιμής στη του. O Αυλάμης τιμήθηκε από όλους και σε όλη του τη ζωή όπως του άξιζε. κι αγαπήθηκε μέχρι λατρείας επειδή κι αυτός αγαπούσε τον κόσμο όλο. Προσπάθησα, όσο μου ήταν δυνατόν, να δείξω το μεγάλο έργο και την προσφορά του, αλλά και την ομορφιά της προσωπικότητας ενός ανθρώπου που η κοινωνία χρειάζεται σαν φωτεινό παράδειγμα τις γενιές που ακολουθούν. Γιατί τα παραδείγματα αυτά δείχνουν πώς πρέπει να είναι οι άνθρωποι για την πρόοδο της κοινωνίας το καλό των ανθρώπων όλων.
H αγάπη μας θα συνοδεύει τη μνήμη του και το παράδειγμά του θα περνάει στο διηνεκές τα όρια που βάζει o χρόνος.
Απρίλιος 2014, Διονύσης Κ.Βώρος
24.Ομιλία με θέμα το Έργο και η Προσφορά του Μαρίνου Γερουλάνου στη Χειρουργική
25. Η Ακαδημαϊκή και Κοινωνική Παρουσία του Γιατρού και Ποιητή Φώτη Παυλάτου.
30/11/2020
Για το Επιστημονικό-Ερευνητικό έργο του Καθηγητή Παυλάτου δεν χρειάζονται άλλα λόγια αφού το 2015 η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ενδοκρινολογίας και η Ευρωπαϊκή Εταιρεία για ορμόνες τον ετίμησαν με το βραβείο τους για την από το 1985 εργασία του για την μελέτη των Επινεφριδίων που φέρεται επί 50 χρόνια στη διεθνή βιβλιογραφία σαν εξέταση με το όνομά του (Pavlatos test). Η Ακαδημία της Χώρος μας έκανε τιμητική αναγνώριση λίγα χρόνια μετά!..... Το πόσο υπεύθυνα και ανθρώπινα άσκησε την Ιατρική το γνώρισε διαχρονικά η κοινωνία των ασθενών που τον συνάντησαν. Και το πόσο υποδειγματικός Δάσκαλος υπήρξε το γνώρισαν επί δεκαετίες οι χιλιάδες των μαθητών του που είχαμε την τύχη να τον παρακολουθήσουμε.
Εκείνα που δεν είναι ευρύτερα γνωστά, γιατί ο ίδιος είχε πάντα την σεμνότητα και αξιοπρέπεια να μην ομιλεί για τον εαυτό του, είναι η Ακαδημαϊκή του νοοτροπία και η Κοινωνική του παρουσία. Σε αυτά κατά την γνώμη μου οι κύριες φάσεις ήταν οι παρακάτω:
Το 1989 που ήταν Αναπληρωτής Καθηγητής και καταξιωμένος σε όλα, με αυθόρμητη πρόταση και παρότρυνση μεγάλων και μικρών δηλαδή της πλειοψηφίας του Διδακτικού προσωπικού της Ιατρικής Σχολής Αθηνών και των Φοιτητών της, εξελέγη πανηγυρικά Πρόεδρος της Ιατρικής Σχολής,που ήταν ειδικά εκείνα τα χρόνια ένας χώρος με πολλά προβλήματα και ιδιαιτερότητες. Αυτή η εκλογή ήταν σε αντίθεση με τις θέσεις του ‘‘Συστήματος’’ή καλύτερα του ‘‘Κατεστημένου’’ του χώρου. Ήταν η πρώτη και μοναδική φορά που στη θέση του Προέδρου εξελέγη Αναπληρωτής Καθηγητής και όχι Τακτικός Καθηγητής και αυτό επροκάλεσε ανησυχία στο σύστημα που επικρατούσε. Τα γεγονότα αυτά τα γνωρίζω βιωματικά όχι μόνον επειδή ήμουν διαχρονικά στον ίδιο χώρο αλλά την ίδια εποχή εκλέχθηκα κι εγώ με άλλη προβλεπόμενη διαδικασία σαν Εκπρόσωπος της Ιατρικής στην Σύγκλητο του Πανεπιστημίου και συνυπήρξα μαζί του εκεί για τους μήνες που ακολούθησαν. Η στάση του Παυλάτου στη θέση αυτή υπήρξε υποδειγματική ακαδημαϊκά,πράγμα ασύνηθες για τον χώρο και το σύστημα αντέδρασε με τους τρόπους που ήξερε αφού ήταν όπως και σήμερα πιο ισχυρό από τους θεσμούς. Ο Παυλάτος παραιτήθηκε σε λίγους μήνες κι είχε την αξιοπρέπεια να δηλώσει την παραίτηση «για λόγους προσωπικούς» ενώ η αιτία ήταν ίσως αβάσταχτες πιέσεις. Λίγα χρόνια αργότερα του έγινε η πρόταση να γίνει Τακτικός Καθηγητής αλλά εδήλωσε πως είναι ίσως αργά επειδή απόμεναν λίγα χρόνια στο Πανεπιστήμιο. Η αλήθεια είναι, κατά την εκτίμησή μου, πως ο ίδιος δεν χρειαζόταν τον τίτλο. Είχε ήδη πολλούς ουσιαστικούς τίτλους από τη διαδρομή του. Η Ιατρική Σχολή που έπρεπε να νοιώθει πως είχε ανάγκη ανθρώπους σαν τον Παυλάτο, ίσως είχε άλλη κλίμακα αξιών!.....Αυτά για τα Ακαδημαϊκά.
Στον Κοινωνικό τομέα ο Παυλάτος,παρότι δεν έδειξε ποτέ πολιτική ή κομματική ένταξη αποτέλεσε παράδειγμα της πολύ ορθής άποψης πως οι ιδέες των ανθρώπων, οι ιδεολογίες ή ακόμη και οι θρησκευτικές αντιλήψεις, εκφράζονται επί της ουσίας από την καθημερινή μας ζωής και τις πράξεις μας. Το απλούστερο και αναμενόμενο για έναν τέτοιο Γιατρό είναι ότι για τα θέματα της ενασχόλησής του όπως ο Διαβήτης, πέραν από τα Φοιτητικά αμφιθέατρα, έκανε ενημερωτικές για τον κόσμο ομιλίες όπου κι αν του εζητείτο και σε όποιους Δήμους του λεκανοπεδίου. Ένα απόγευμα που τον αναζητούσα ήταν σε τέτοια εκδήλωση στην Δυτική Αττική, στον Δήμο Περιστερίου. Αλλά υπήρξαν και άλλα πιο σημαντικά.
Την περίοδο 1986-1989 μετά από χρόνια συμμετοχής, διετέλεσε Πρόεδρος της ‘‘Πανελλήνιας Ιατρικής Εταιρείας κατά της Πυρηνικής και Βιοχημικής απειλής’’. Στην Προεδρεία του αυτή και με δικό του Πρόλογο εκδόθηκε το βιβλίο ‘‘ Γρηγόρης Λαμπράκης, ο πρωτοπόρος Ειρηνιστής γιατρός’’.
Όλα τα παραπάνω δεν γράφονται μόνο για να τιμηθεί ο Παυλάτος που έχει στη ζωή του τιμηθεί πολλαπλά. Γράφτηκαν γιατί αποτελούν παράδειγμα για το σήμερα και το αύριο. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι αποτελούν τα φωτεινά παραδείγματα για την ζωή, για την κοινωνία και την πρόοδο της.
Αθήνα, Νοέμβριος 2020
Διονύσης Κ.Βώρος
Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής
Πανεπιστημίου Αθηνών
26. Από την τηλεοπτική εκπομπή οι άνθρωποι που τόλμησαν COSMOTE HISTORY,
Ιούλιος 2017. Κείμενο_Συνέντευξη Π.Κόκκαλη.
O Καθηγητής Πέτρος Κόκκαλης ήταν από τους κορυφαίους χειρουργούς της χώρας μας τον αιώνα που πέρασε και με διεθνή ακτινοβολία.
Η μεγάλη προσφορά του στην Ελληνική Χειρουργική είναι ότι άνοιξε σαν πρωτοπόρος στα πλαίσια της Γενικής Χειρουργικής τους τομείς της Θωρακοχειρουργικής, της τότε Νευροχειρουργικής και της αντιμετώπισης των όγκων τραχήλου. Αυτά κυρίως τα κεφάλαια έγραψε και στο μεγάλο βιβλίο της Χειρουργικής που συνέγραψε τα χρόνια εκείνα μαζί με τους άλλους Καθηγητές της εποχής.
Δεν τον γνώρισα αφού γεννήθηκα όταν έφευγε από την Ελλάδα. Το έργο του και η πορεία του δεν συζητήθηκαν ή παρουσιάσθηκαν όσο ταίριαζε μετά την αναχώρησή του εξαιτίας του κοινωνικού κλίματος που επικράτησε στη χώρα μας μετά τον εμφύλιο.
Εγώ εργάσθηκα για τα χρόνια της Πανεπιστημιακής μου σταδιοδρομίας στο Αρεταίειο Νοσοκομείο όπου οΚόκκαλης είχε λειτουργήσει σαν Καθηγητής – Διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής και από προσωπικό ενδιαφέρον έμαθα τελικά πολλά για το έργο του και την πορεία του.
Ο Δάσκαλος μου Καθηγητής Κωνσταντίνος Τούντας, Καθηγητής στην ίδια θέση, είχε αναφερθεί αρκετές φορές στον Κόκκαλη με το σεβασμό που έπρεπε.
Τα πολλά όμως γι’αυτόν τα έμαθα όταν ο Καθηγητής Χειρουργικής Δημήτρης Λαζαρίδης, ένας από τους τελευταίους μαθητές του, παρουσίασε το 1983 στην χειρουργική εταιρεία όλη την διαδρομή του Κόκκαλη και κατέθεσε τα σχετικά κείμενα που αποτελεί πλέον ιστορική πηγή.
Στα πρώτα μου χρόνια στο Αρεταίειο είχα την τύχη ν’ ακούσω από τον θυρωρό της Κεντρικής πύλης του Νοσοκομείου Γιάννη Μπερνιατάκη, τον τελευταίο τους χαιρετισμό το βράδυ που ο Κόκκαλης έφυγε οριστικά από το γραφείο του. Δεν του εξήγησε γιατί φεύγει. Όμως μου είπε πως τον χαιρέτησε σαν ν’ αποχαιρετούσε για πάντα το Νοσοκομείο.
Εγώ το 1987 αφιέρωσα στη μνήμη του Κόκκαλη το πρώτο διδακτικό βιβλίο μου που δημοσιεύθηκε σε πολλούς χιλιάδες φοιτητές της Ιατρικής. Ήταν νομίζω η πρώτη αφιέρωση στο μεγάλο απόντα.Πριν από την έκδοσή του, το ανακοίνωσα στον Καθηγητή μου Κωνσταντίνο Τούντα ,γιατί το συνηθισμένο ήταν ν ‘αφιερώνονται τα βιβλία αυτού του είδους στους δασκάλους μας. Προς τιμή της μνήμης του, μου απάντησε πως κάνω πολύ καλά γιατί του ιδίου του είχαν ήδη τιμήσει πολλοί μαθητές του, ενώ του Κόκκαλη δεν μπόρεσε κανείς λόγω του κλίματος που επικράτησε εδώ μετά την αντίσταση και τον εμφύλιο.Το βιβλίο αυτό εκτός από άλλους το έστειλα στον Καθηγητή Δημήτρη Λαζαρίδη στη Θεσσαλονίκη, αφού ήταν όπως ανέφερα μαθητής του. Μου απάντησε με μία συγκινητική επιστολή πως ένοιωσε χαρά για την αφιέρωση στο δάσκαλό του αλλά καιστεναχώρια γιατί αυτός όπως και άλλοι δεν μπόρεσαν να τον είχαν τιμήσει τα χρόνια που πέρασαν για τους λόγους που ανέφερα παραπάνω.
Στην Ελληνική κοινωνία ,στη Ιατρική κοινωνία ακόμη και στους γιατρούς της εποχής του και τους συνεργάτες του, έμεινε σαν ερωτηματικό πως ο Κόκκαλης οδηγήθηκε στην απόφαση ν’αφήσει το Πανεπιστήμιο , το Αρεταίειο και τη θέση στην οποία είχε καταξιωθεί και να λάβει μέρος στην Εθνική αντίσταση με τον τρόπο που επέλεξε και να φθάσει στην Κυβέρνηση του βουνού σαν Υπουργός Υγείας και Πρόνοιας και στη συνέχεια πολιτικός πρόσφυγας.Ένας Επιστήμονας που σπούδασε και καταξιώθηκε αρχικά στην Γερμανία, κατέλαβε άξια μεγάλη ακαδημαϊκή θέση, έγινε εκλεκτός της αστικής τάξης σαν γιατρός όπως έχει αναφέρει ο Καθηγητής Λαζαρίδης και δεν είχε τότε καμία γνωστή πολιτική κοινωνική δραστηριότητα. Γι’ αυτά γνωρίζει προφανώς περισσότερα η οικογένειά του αλλά έχω κι εγώ να καταθέσω κάτι που το παρουσίασα σε δημόσια εκδήλωση πριν λίγα χρόνια όταν ακόμη ζούσε αυτός που μου το είπε, ο διαπρεπής χειρουργός του αιώνα που πέρασε Γεώργιος Αυλάμης με τον οποίο είχα στενή σχέση και φυσικά την άδεια να το πω. Ο Αυλάμης νεότερος κατά τρεις δεκαετίες του Κόκκαλη, ήταν από τους τελευταίους γιατρούς που τον συνάντησε στο σπίτι του λίγες μέρες πριν φύγει και ο λόγος ήταν Ιατρικός. Ο Κόκκαλης ήταν μόνος, χωρίς την οικογένειά του και το σπίτι έδειχνε ατακτοποίητο σαν είχε ερειπωθεί. Ο Κόκκαλης άφησε να εννοηθεί πως θα αποχωρήσει από το Αρεταίειο χωρίς άλλες διευκρινήσεις. Ο Αυλάμης, πολύ ευφυής άνθρωπος, προβληματίσθηκε και τον ρώτησε πως θ’ αφήσει τα μαθήματα, τους μαθητές του και τους ασθενείς και ο Κόκκαλης του απάντησε: μαθήματα πλέον δεν γίνονται, οι μαθητές μου έχουν αλλάξει πορεία. Και τι νόημα έχει να φροντίζω εγώ κάποιους ασθενείς στο Νοσοκομείο όταν οι δρόμοι είναι γεμάτοι νεκρούς από την πείνα και τις εκτελέσεις των Γερμανών. Ίσως αυτό δίνει απάντηση στο ποιο ήταν το βαθύ κίνητρο της μεγάλης του απόφασης να φύγει.
Από το γραφείο του Κόκκαλη στο Αρεταίειο, εκτός απ’ ότι μπορεί να έχει η οικογένειά του, υπάρχει ένα αντικείμενο με συμβολική αλλά και κοινωνική ιστορική σημασία. Το φωτιστικό του γραφείου του, από κασσίτερο της εποχής, το πήρε προφανώς για ενθύμιο ο Υφηγητής της Χειρουργικής Κλινικής και στους συνεργάτες του Κυριάκος Κατράκης,αδελφός του ηθοποιού Μάνου Κατράκη που και αυτός απελάθη μετά τον Κόκκαλη. Ο Κατράκης στην διάρκεια της κατοχής και της αντίστασης γνώρισε την γιατρό Μαντά Γαρίδη, στην οποία το παρέδωσε πριν πεθάνει. Η Γαρίδη έγινε Διευθύντρια της Αιματολογικής μονάδας. Εγώ την γνώρισα εκεί και μας συνέδεσε αμοιβαία εκτίμηση και φιλία. Σε μεγάλη ηλικία αφού την χειρούργησα για πολύ σοβαρό πρόβλημα μου εχάρισε ένα βιβλίο της και το φωτιστικό, αφού μου είπε την ιστορία του και όλα τα σχετικά. Είχα σκοπό να το παραδώσω μαζί με κάποια παλιά βιβλία χειρουργικής στο Αρεταίειο γιατί εκεί θεωρώ πως είναι η θέση τους. Όμως πρόσφατα έμαθα που έγινε μουσείο για τον Κόκκαλη και αποφάσισα να παραδώσω αυτό το κειμήλιο εκεί. Για να φωτίζει συμβολικά αν μπορεί και τη μνήμη του καθώς και τις γενιές που έρχονται στο δρόμο της Προόδου και της ανθρώπινης θεώρησης της ζωής.
Διονύσης Κ.Βώρος
Ομότιμος Καθηγητής Χειρουργικής
Πανεπιστημίου Αθηνών
τηλ : 210 6972 957, 210 7706152
φαξ: 210 6972 444
/////////////////////////////////////////////////////
tel.: (0030) 210 7706 152
fax: (0030) 210 6972 444